تحلیل بینامتنی دینی در رمان «عمالقة الشمال» نجیب کیلانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه کردستان-دانشکده زبان و ادبیات- گروه زبان و ادبیات عربی

2 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه کردستان

3 زبان و ادبیات عربی- دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی-دانشگاه پیام نور- تهران- ایران

چکیده

بینامتنی یکی از گرایشات نقد جدید به شمار می‌رود که از تعامل میان متون بحث می‌کند. در این رویکرد نقدی که در زبان عربی به «تناصّ» شهرت دارد، متن از لحاظ ارتباطی که با متن‌های دیگر دارد مورد بررسی قرار می‌گیرد، چرا که بر اساس این نظریه هیچ متنی مستقل نبوده، بلکه فراخوانی از متون دیگر می‌باشد. گرچه نظریه‌ی بینامتنی اشتراکات فراوانی با اصطلاحات بلاغت قدیم عربی از جمله اقتباس، تضمین، سرقات و... دارد، اما ناقدان معاصر تفاوت‌هایی بین آن‌ها قائلند. یکی از حوزه‌های بینامتنی، «بینامتنی دینی» می‌باشد که منظور از آن تداخل متن‌های دینی منتخب از قرآن کریم، احادیث نبوی، شخصیت‌ها، حوادث، احکام و مفاهیم دینی با متن اصلی است به گونه‌ای که این متون با ساختار متن اصلی هماهنگ بوده و هدف فکری یا هنری یا هردو را با هم ایفا کنند. در این پژوهش تلاش می‌شود با استفاده از روش توصیفی و شیوه‌ی تحلیل محتوا و بر اساس نظریه‌ی بینامتنی، بینامتنی دینی در رمان «عمالقة الشمال» نجیب کیلانی مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش با تبیین موارد بینامتنی دینی در رمان به این نتیجه رسیده‌است که نجیب کیلانی در این رمان، آیات قرآن و احادیث نبوی را به صورت صریح و ضمنی و داستان‌های قرآنی و حوادث تاریخ اسلام را تنها به صورت ضمنی و غیر مستقیم به کار برده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

التناصّ الدینی فی روایة «عمالقة الشمال»

نویسندگان [العربیة]

  • Hasan Sarbaz 1
  • محمود احمدپور 2
  • قادر قادری 3
1 University of Kurdistan
2 ماجستیر فی اللغة العربیة وآدابها بجامعة کردستان
3 اللغة العربیة وآدابها- کلیة الأدب الفارسی واللغات الأجنبیة- جامعة پیام نور- طهران- ایران
چکیده [العربیة]

التناصّ من المصطلحات السیمیائیّة الحدیثة فی النقد الأدبی وهو یتحدّث عن تداخل النصوص بعضها مع بعض. ففی هذا المنهج النقدی یقوم الباحث بدراسة النص من حیث علاقته وتداخله مع النصوص الأخری، لأنه لا یوجد علی أساس هذه النظریة نص مستقل بعید عن بقیة النصوص، بل یعتبر کل نصّ استدعاء لنصوص أخری. ومصطلح التناصّ وإن لم یکن بمفهومه الحدیث شائعاً و مستخدماً عند نقاد العرب القدامی إلا أنّه یمکن الحصول علی جذور هذا المصطلح فی آثارهم تحت عناوین مختلفة مثل الاقتباس، والتضمین، والتلمیح، والسرقات و... ومن التناصّ ما یسمی بالتناصّ الدینی، وهو تداخل نصوص دینیّة مختارة من القرآن الکریم والأحادیث النبویّة والأحکام الشرعیّة والشخصیّات الدینیّة والأحداث التاریخیّة عن طریق الاقتباس والتضمین أو إدخال هذه النصوص والمفاهیم بشکل خفیّ فی النصّ الأصلیّ بحیث تنسجم هذه النصوص مع سیاق النصّ وتؤدّی غرضاً فکریّاً أو فنّیّاً أو کلاهما معاً. ویهدف هذا البحث بالاستفادة من المنهج الوصفی وعلی أساس نظریّة التناصّ إلی دراسة التناصّ الدینی فی روایة «عمالقة الشمال» لنجیب الکیلانی. ووصلت الدراسة إلی أنّ نجیب الکیلانی قد استخدم فی هذه الروایة الآیات القرآنیّة والأحادیث النبویّة بصورة صریحة ومباشرة، بینما استخدم القصص القرآنیّة و أحداث تاریخ الإسلام بصورة غیر مباشرة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التناص الدینی
  • التناص القرآنی
  • عمالقة الشمال
  • نجیب الکیلانی