واکاوی فرایند تولید معنا در سوره «المُلک»(با تأکید بر رویکرد ساختارگرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو دانشکده الهیات و ارشاد اسلامی امام صادق علیه السلام

2 گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

تحلیل ساختگرا با ارزیابی سطوح درون ماندگار متن امکان دستیابی به برداشتی جدید را بر اساس نظام حاکم بر متن فراهم می‌کند این شاخه از تحلیل می‌تواند در کنار دانش‌های دیگر زبان‌شناسی جایگاه ویژه‌ای برای مطالعات قرآنی به خود اختصاص دهد. بررسی ساختاری سوره‌های قرآن و تبیین آن بر اساس دوگانگی‌های ساختی از روابط هم‌نشینی و جانشینی مسئله پژوهش حاضر است. ازاین‌رو نگارندگان درصددند تا با روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس مفاهیم نظری فردیناند د سوسور به کشف تقابل‌های معنایی در متن و مناسبات آن درآیات بر محور جانشینی و هم‌نشینی بپردازند. بررسی‌ها نشان می‌دهد در این سوره مؤلفه‌های زبانی- معنایی در زنجیره‌ای خطی و جایگزین شده سبب پیوستگی، تداوم، تنوع و گسترش معنا در محورهای مختلف سوره «الملک» شده است. تقابل میان خالق قادر و مخلوقی مملوک تقابل کلان این سوره است که در زیرمجموعه آن تقابل‌های دیگری از قبیل تقابل میان آفریدگان متمرد/کافر و آفریدگان فرمان‌بردار/ مؤمن و ویژگی‌ها و اوصاف هرکدام، تقابل میان معبود توانا و معبود ناتوان و نیز تقابل‌های فرعی مانند تقابل میان مرگ و زندگی، آسمان و زمین در سطوح پایین‌تر یافت می‌شود. محورهای چهارگانه معنایی سوره در قالب‌ها و سطوح زبانی متعدد از قبیل، استمرار معنا، تجدد و تجسم تصویری، اسلوب حصر، استفهام انکاری، تکرار و... بازنمایی شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

تحلیل عملیة تولید المعنى فی السورة الملک مع الترکیز علی البنیویه

نویسندگان [العربیة]

  • خدیجه مسرور 1
  • سعداله همایونی 2
1 طلبه فی جامعه امام صادق علیه السلام
2 قسم اللغة العربیة وآدابها، کلیة الآداب والعلوم الإنسانیة، جامعة طهران، طهران، إیران
چکیده [العربیة]

یتیح التحلیل البنائی إمکانیة الحصول على فهم جدید یعتمد على النظام الذی یحکم النص من خلال تقییم المستویات الداخلیة للنص، ویمکن لهذا الفرع من التحلیل أن یأخذ مکانة خاصة للدراسات القرآنیة إلى جانب المعارف اللغویة الأخرى. إن البحث البنیوی للسور القرآنیة وتفسیرها على أساس الثنائیات البنیویة لعلاقات التعایش والخلافة هو مشکلة البحث الحالی. ولذلک یحاول المؤلفون اکتشاف التناقضات الدلالیة فی النص وعلاقاتها فی الأبیات استنادا إلى المفاهیم النظریة لفردیناند دی سوسیر مع المنهج الوصفی التحلیلی القائم على محور التعاقب والتعایش. وتبین التحقیقات أن المکونات اللغویة الدلالیة فی هذه السورة فی سلسلة خطیة ومستبدلة أحدثت استمراریة واستمراریة وتنوع واتساع المعنى فی محاور مختلفة من سورة الملک. إن التناقض بین الخالق القدیر والمخلوق هو التناقض الأساسی فی هذه السورة، حیث توجد تناقضات أخرى مثل التناقض بین المخلوقات المتمردة والمخلوقات المطیعة المؤمنة وخصائص کل منهما وصفاته، التباین بین الإله القوی والإله العاجز، وکذلک التناقضات الفرعیة مثل بین الحیاة والموت، السماء والأرض موجودة فی المستویات الأدنى. وقد تم تمثیل المحاور الدلالیة الأربعة للسورة فی صیغ ومستویات لغویة متعددة، مثل استمراریة المعنى، والحداثة والتمثیل البصری، وأسلوب الحصر، والتساؤل الإنکاری، والتکرار، وغیرها.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • البنیویه
  • سوره ملک
  • التناقضات المزدوجه
  • التتابع الخطی
  • التتابع العمودی
  • التحلیل المعحمی