گونه شناسی اقتباسات قرآنی حضرت زینب در خطبه های کوفه و شام با تاکید بر بعد نفسی کلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهرکرد

چکیده

خطبه‌های حضرت زینب در کوفه و شام یکی از مهمترین راهبردهای حضرت زینب در به ثمر رساندن قیام امام حسین بود. خطبه‌های حضرت زینب دارای ویژگی‌هایی بود که توانست در آن زمان حساس بیشترین تاثیر را در بیدار کردن وجدان خفته مردم داشته باشد. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی، اقتباسات خطبه‌های حضرت زینب را از بعد نفسی بررسی کرده است و این مهم تبیین شده است که این خطبه‌ها به علت اقتباس از آیات قرآن و به کارگیری صحیح این اقتباسات در جای خود، تاثیرات زیادی در نفس مخاطبان داشته است. حضرت زینب در خطبه‌های خود جهت تبیین هرچه بیشتر حق، از اقسام متعدد اقتباس بهره گرفته است. در بعضی از موارد، حضرت صراحتاً از آیات قرآن اقتباس نموده است؛ که این اقتباس‌ها به صورت کل آیه و یا قسمتی از آیه به مقتضای کلام بیان شده است. در گونه دیگر، حضرت با توجه به مقتضای کلام، آیات قرآن را صراحتاً اقتباس ننموده است؛ بلکه بر اساس کلام و وزن و بلاغت سخن و جهت القاء بهتر مطلب، قسمتی از آیات قرآن را به صورت متغیر اقتباس نموده است.بهره‌گیری صحیح از این اقتباسات، این نتیجه مهم را داشته است که حضرت زینب توانست در آن زمان حساس و مهم، حقانیت قیام امام حسین را برای همگان مشخص کند و با تبیین این مهم با بهره‌گیری از آیات قرآن، بیشترین تاثیر را در جان انسان‌ها و بیدار کردن وجدان آنها داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

الاقتباسات القرآنیة فی المواقف الزینبیة(عَلیها السَّلام) و ابعادها الخطابیة (البعد النفسی انموذجا)

نویسنده [العربیة]

  • Asghar Tahmasebi
Phd
چکیده [العربیة]

کانت لخطب السیدة زینب(عَلیها السَّلام) ، الخصائص التی یمکن أن یکون لها أکبر الأثر فی إیقاظ ضمیر الناس النائم فی ذلک الوقت الحرج. تناول هذا البحث أهمیة خطب السیدة زینب(عَلیها السَّلام) من البعد النفسی وقد تم توضیح هذا الأمر المهم وهو أن هذه الخطب کان لها أثرا کثیرا فی نفوس المخاطبین بسبب الاقتباس من آیات القرآن الکریم وتطبیق هذه الاقتباسات فی مکانها بشکل صحیح. استخدمت السیدة زینب(عَلیها السَّلام) العدید من أنواع الاقتباسات فی خطبها لتوضیح الحقیقة قدر الإمکان. وفی بعض الحالات قامت السیدة(عَلیها السَّلام) باقتباس آیات القرآن بشکل صریح، وقد تم التعبیر عن هذه الاقتباسات فی شکل الآیة بأکملها أو جزء من الآیة حسب حاجة الکلام. وبطریقة أخرى لم تقم السیدة(عَلیها السَّلام) باقتباس آیات القرآن بشکل مباشر وفقًا لمتطلبات الکلمة؛ بل بناءً على ألفاظ الکلام و وزنه وبلاغته ولإیصال المضمون بشکل أفضل، قامت باقتباس بعض آیات القرآن بصیغة متغیرة؛ أی أن آیات القرآن قد صاحبتها تغیرات صرفیة و شکلیة وهذا النوع من الاقتباس بالإضافة إلى أنه یؤدی إلى جوهر الآیة فقد تم التعبیر عنه أیضًا بالتغییرات الصرفیة فی الألفاظ والمعنى وتفسیر أصل الآیة. وفی نوع آخر من الاقتباس غیر المباشر، عبرت السیّدة عن محتوى الآیات وتفسیرها ومعناها فی شکل کلماتها الخاصة دون اقتباس آیات القرآن بشکل صریح. إن الاستخدام الصحیح لهذه الاقتباسات کان له نتیجة مهمة وهی أن السیدة زینب(عَلیها السَّلام) استطاعت أن توضح للجمیع شرعیة قیام الإمام الحسین(عَلیه السَّلام) فی ذلک الوقت الحرج والمهم، ومن خلال شرح هذه الأهمیة باستخدام آیات القرآن کان لدیها أعظم الأثر فی حیاة الناس وإیقاظ نفوسهم.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • السیدة زینب(عَلیها السَّلام)
  • خطبة الکوفة
  • خطبة الشام
  • الاقتباسات القرآنیة
  • البعد النفسی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 17 اردیبهشت 1403
  • تاریخ دریافت: 10 اردیبهشت 1403
  • تاریخ بازنگری: 30 اردیبهشت 1403
  • تاریخ پذیرش: 17 اردیبهشت 1403