کارکرد معنایی واژه «ید» و مشتقات آن در قرآن کریم (مطالعه موردی تفسیر المیزان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

2 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

10.34785/j022.2022.019

چکیده

معناشناسی یکی از رهیافت‌های نوین در حوزه زبان‌شناسی است که به مطالعه و تفسیر و نیز ترکیب کلمه‌ها در عبارت‌ها و جمله‌های خاص می‌پردازد. درواقع معناشناسی کلیدی برای گشایش درهای متن کلام است. این دانش در اواسط قرن نوزدهم پا به عرصه گذاشت. ماکس مولر و میشل بریل ازجمله افرادی بودند که در وضع این دانش مشارکت چشم‌گیری داشتند. یکی از وجوه برجسته قرآن کریم، بلاغت آن است؛ یعنی سخنی زیبا و رسا که سخن خدا نمونه بی‌مثال است. بیان دل‌نشین آیه‌ها تعبیرهای زیبا و لطیف و به‌کارگیری صنایع ادبی و بلاغی بر قرآن جلوه و طراوت خاصی بخشیده است. آیات قرآن مجموعه‌ای از عبارات و جملاتی است که خود از واحدهای کوچک‌تری به نام کلمات یا واژه‌ها شکل یافته‌اند و در پس هر یک از این واژه‌ها علاوه بر معنای ظاهری یک معنای غیرحقیقی هم پنهان است و این خود یکی از دلایل شگفتی و اعجاز قرآن است. مقاله حاضر با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی و تحلیل کارکرد دلالتی واژه ید در قرآن پرداخته و به این نتیجه رسیده است که خداوند در قرآن کریم از روش‌های گوناگونی برای بیان آیات استفاده کرده تا بتواند منظور خود را بهتر و راحت‌تر به انسان‌ها بفهماند و انسان‌ها مشکلی در دریافت معنا و مفهوم آیات نداشته باشند و نیز این که واژة «ید» و مشتقات آن در قرآن کریم در معانی مختلفی همچون: احساس و نعمت، قدرت و سلطنت، تصرف و مالکیت، عضو بدن به‌کار رفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [العربیة]

الوظیفة الدلالیة لکلمة «الید» ومشتقاتها فی القرآن الکریم (تفسیر المیزان نموذجا)

نویسندگان [العربیة]

  • مهرداد آقائی 1
  • آرزو حسین پور 2
1 الأستاذ المشارک بقسم اللغة العربیة وآدابها، کلیة الآداب والعلوم الإنسانیة، جامعة المحقق الأردبیلی، أردبیل، إیران
2 ماجستیرة فی اللغة العربیة وآدابها، جامعة المحقق الأردبیلی، أردبیل، إیران
چکیده [العربیة]

علم الدلالات هو أحد الأسالیب الجدیدة فی مجال اللغویات التی تتعامل مع الدراسة والتفسیر بالإضافة إلى مجموعة من الکلمات فی عبارات وجمل محددة. فی الواقع ، دلالات هو المفتاح لفتح الباب للنص. ظهرت هذه المعرفة فی منتصف القرن التاسع عشر. کان ماکس مولر ومیشیل برایل من بین أولئک الذین ساهموا بشکل کبیر فی تطویر هذه المعرفة. إن أحد الجوانب البارزة فی القرآن الکریم هو بلاغته ، أی کلمة جمیلة ومعبرة أن کلام الله هو لا مثیل له. لقد أعطى التعبیر اللطیف للآیات تأثیرًا خاصًا ومنعشًا على التفسیرات الجمیلة والدقیقة واستخدام الصناعات الأدبیة والبلاغة على القرآن. الآیات القرآنیة عبارة عن مجموعة من العبارات والجمل التی تتکون من وحدات أصغر تسمى کلمات أو عبارات ، وخلف کل من هذه الکلمات، بالإضافة إلى المعنى الظاهر ، هناک أیضًا معنى غیر واقعی ، وهذا أحد أسباب عجب القرآن ومعجزته. تحلل هذه المقالة الوظیفة الدلالیة لکلمة الید فی القرآن بطریقة وصفیة تحلیلیة وتخلص إلى أن الله قد استخدم أسالیب مختلفة فی القرآن الکریم للتعبیر عن الآیات حتى یتمکن من فهم معناها بشکل أفضل للبشر والبشر. لا توجد مشکلة فی تلقی معنى ومفهوم الآیات ، وأیضاً استخدام کلمة "الید" ومشتقاتها فی القرآن الکریم فی معانی مختلفة مثل: الشعور والبرکة ، القوة والملکیة ، الحیازة والملکیة ، جزء الجسم.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • القرآن الکریم
  • الید
  • علم الدلالة
  • المجاز
  • المعنى الحقیقی
  • تفسیر المیزان

مراجع

قرآن کریم.
ادریسی، محمدحسین. (1379). «سیری در مجاز مرسل». مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، 11(1-2)، 45-60.
امیرزاده جیرکلی، منصور. (1385). «مبانی فقهی مجازات سارق، مستندات و مبانی فقهی ماده 201 قانون مجازات اسلامی». مجله فقه و مبانی حقوق اسلامی، 6، 61-80.
أنیس، ابراهیم و دیگران. (2011). المعجم الوسیط (الطبعة الخامسة). القاهرة: مکتبة الشروق الدولیة.
پاکتچی، احمد. (1393). «معناشناسی حسن و قبح در قرآن و احادیث». مجله روش شناسی مطالعات دینی، 1(2)، 10-22.
حسینی، زینب السادات، حسین زاده، اکرم، و حسین زاده، پریسا. (1395). «روش شناسی کتاب معناشناسی واژگان قرآنی عضیمه صالح». نخستین همایش ملی واژه پژوهی در علوم اسلامی دانشگاه یاسوج.
خوانین زاده، محمدعلی. (1394). «معناشناسی تاریخی واژه رب». مجله پژوهش‌های زبانشناختی قرآن دانشگاه اصفهان، 4(2)، 77-120.
دشتیان نژاد، سکینه. (1397). «قرآن، رخ‌نمایی علم بیان». فصلنامه اورمزد، 45، 4-24.
سجادی، سید ابوالفضل، و ماستری فراهانی، سمیه. (1394). «رویکردی زبان‌شناختی پیرامون چندمعنایی واژه «رحمة» در قرآن کریم». پژوهش‌های ادبی – قرآنی، 3(2)، 27-46.
سجادی، سید ابوالفضل، و محبی، سحر. (1391). «معناشناسی تاریخی و توصیفی واژه «سبیل» در قرآن کریم». دوفصلنامه قرآن پژوهی حسنا، 4(15)، 83-102.
سجودی، فروزان. (1388). نشانه‌شناسی: نظریه و عمل. تهران: نشر علم.
سیدی، سید حسین، خلف، حسن، احدی، سیف اﷲ، و سنچولی جدید، اردشیر. (1393). تحلیل معناشناختی برخی از واژگان قرآن در فرآیند ترجمه. فصلنامه مطالعات ادبی قرآن، 1(2)، 83-105.
سیوطی، جلال‌الدین. (2007). الإتقان فی علوم القرآن. بیروت: دارالکتاب العربی.
شمیسا، سیروس. (1383). بیان و معانی. تهران: انتشارات فردوس.
طباطبایی، محمدحسین. (1997). تفسیر المیزان. بیروت: موسسه علمی مطبوعات.
عضیمه، صالح. (1381). معناشناسی واژگان قرآنی. (مترجمان: سیدحسین سیدی، حمیدرضا نگهبان). آستان قدس رضوی: به نشر.
کزّازی، میرجلال‌الدین. (1391). زیباشناسی سخن پارسی (بیان 1). تهران: نشر مرکز کتاب‌ ماد.
لاینز، جان. (1392). درآمدی بر معناشناسی زبان. (ترجمة کوروش صفوی). تهران: نشر علمی.
مظفر، محمدرضا. (1384). منطق. (ترجمه علی شیروانی). تهران: دارالعلم.
هادی، اصغر. (1391). «روش نوین در معناشناسی مفاهیم و واژه‌های قرآن». فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، 18(4)، 86-102.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 17 اردیبهشت 1399
  • تاریخ بازنگری: 22 مهر 1399
  • تاریخ پذیرش: 29 خرداد 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار