تجلی قرآن در رمان «رؤوس الشیاطین» اثر أیمن العتوم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

2 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

10.34785/j022.2022.014

چکیده

قرآن کریم تأثیرگذارترین کتاب بر زندگی و ادبیات مسلمانان است که الفاظ، مضامین و اسلوب‌های آن به صورت‌های مختلف در تألیفات ادیبان مسلمان متجلی شده است. أیمن العتوم نویسنده و شاعر اردنی در نوشته‌های خود به صورت‌های مختلف از قرآن کریم بهره می‌گیرد. تا آن‌جا که حتی اسم رمان‌های او همه برگرفته از قرآن هستند. رمان «رؤوس الشیاطین» یکی از تألیفات اوست که درباره‌ی شخصیت نابغه‌ای سخن می‌گوید که از کودکی در افکار مختلف سرگردان بوده وسرانجام این افکار را از ذهن خود پاک می‌سازد وانسان خوبی می‌گردد. به‌کارگیری قرآن در آثار وی اساساً سرچشمه در ارتباط معنوی همه‌ی مسلمانان با قرآن کریم دارد وباید گفت که بررسی و تحلیل کاربرد قرآن در آثار ادیبان مسلمان از آن‌جا که به شناخت حدود تأثیرگذاری قرآن در ادبیات مسلمانان می‌انجامد، حائز اهمیت است. این تحقیق که در نظر دارد تا شیوه‌ی نویسنده‌ی مذکور را در به کار بردن قرآن تحلیل و بررسی کند، با روش توصیفی تحلیلی صورت گرفته است ونشان می‌دهد که وی در رمان‌ مذکور به سه شیوه از قرآن کریم بهره گرفته است: اول نقل قول مستقیم از قرآن، دوم کاربرد بینامتنی از عبارات قرآنی و سوم ذکر هدفمند نام قرآن در میان کتب شناخته‌شده‌ی ادبی، فلسفی و غیره.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

تجلی القرآن فی روایة رؤوس الشیاطین لأیمن العتوم

نویسندگان [العربیة]

  • محمد رضا عزیزی پور 1
  • مرثد نادری 2
1 الأستاذ المساعد بقسم اللغة العربیة وآدابها، کلیة اللغة والآداب، جامعة کردستان، سنندج، إیران
2 ماجستیر اللغة العربیة وآدابها، کلیة اللغة والآداب، جامعة کردستان، سنندج، إیران
چکیده [العربیة]

لا شک أن القرآن الکریم أکبر مؤثر على حیاة وأدب المسلمین حیث تجلت ألفاظه ومعانیه وأسالیبه فی آثار ومؤلفات الأدباء الإسلامیین. أیمن العتوم الکاتب و­الشاعر الأردنی استفاد من القرآن الکریم بصور مختلفة فی آثاره حتی أن اسم بعض روایاته مقتبس منه. روایة «رؤوس الشیاطین» إحدى قصصه التی تبحث هذه الدراسة عن تجلی القرآن فیها. یتحدث الکاتب فیها عن شخصیة رجل عبقری عاش متحیراً منذ صباه بین الأفکار المختلفة مذبذباً بین هذه و تلک وأخیراً یمحو تلک الهواجس من ذاکرته و یصیر انساناً صالحاً محبوباً بین الناس. إن اقتباسه وإفادته من القرآن الکریم فی آثاره یرجع و ینبع أساساً من العلاقة المعنویة التی یمتلکها جمیع المسلمین تجاه القرآن الکریم. ینبغی علینا أن نشیر أن دراسة استخدام القرآن فی آثار الأدباء الإسلامیین لها أهمیتها حیث أنها تؤدی إلی معرفة نسبة تأثیر القرآن علی أدب المسلمین. یسعی هذا البحث مستفیداً من المنهج الوصفی التحلیلی حتی یوضّح و یدرس أسالیب الکاتب المختلفة الملهمة من القرآن الکریم مبیناً أنه فی روایة «رؤوس الشیاطین» استفاد منه بأشکال المختلفة إما بصورة مباشرة وإما بصورة التناص وإما ذکر اسم القرآن الکریم متعمداً بین الکتب المعروفة أدبیاً وفلسفیاً وغیرها.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • القرآن
  • التناص
  • روایة "رؤوس الشیاطین"
  • أیمن العتوم
قرآن کریم.
انجینو، مارک. (1987م). فی أصول الخطاب النقدی الجدید. (ترجمه: احمد المدینی). بغداد: دار الشؤون الثقافیة العامة.
حلبی، شهاب الدین محمود. (1980م). حسن التوسل إلى صناعة الترسل. (تحقیق: أکرم عثمان یوسف). بغداد: وزارة الثقافة والإعلام.
خرم‌دل، مصطفی. (1389ش). تفسیر نور (چاپ هشتم). تهران: نشر احسان.
الرمانی، إبراهیم. (1988م). النص الغائب فی الشعر العربی الحدیث. مجلة الوحدة، 48.
العتوم، أیمن. (بی‌تا). رؤوس الشیاطین (چاپ اول). بیروت: دار المعرفة.
عزام، محمد. (2001م). النص الغائب: تجلیات التناص فی الشعر العربی (چاپ اول). دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
عزام، محمد. (2005م). شعریة الخطاب السردی (چاپ اول). دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
غوادرة، فیصل حسین. (2015م). صورة الأقصى فی شعر د. أیمن العتوم من خلال قصائده: (خذنی إلى المسجد الأقصى، یا قلب أمتنا، ملحمة الأقصى، خذنی إلى المسجد الأقصى) نموذجاً. الجامعة الإسلامیة للبحوث الإنسانیة، 23(1)، 29-68.
المرکز الفلسطینی للإعلام. (2008م). الشاعر الدکتور أیمن العتوم یتحدث عن أدب المقاومة والمشهد الشعری الثائر. Retrieved from www.palinfo.com
مکاریک، ایرناریما. (1385ش). دانشنامه‌ی نظریات ادبی معاصر (چاپ دوم). (ترجمه: مهران نجفی و محمد نبوی). تهران: آگه.
موسی، خلیل. (2000م). قراءات فی الشعر العربی الحدیث والمعاصر. دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
میرزایی، فرامرز، و واحدی، ماشاء الله. (1388ش). روابط بینامتنی قرآن با اشعار أحمد مطر. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، 25 (پیاپی 22)، 229-232.
وعدالله، لیدیا. (2005م). التناص المعرفی فی شعر عزالدین المناصرة (چاپ اول). دار المندلاوی.
ویکلی، کریستین. (1381ش). وابستگی متون: تعامل متون (روابط بینامتنی در ادبیات کودک و نوجوان). (ترجمه: طاهر آدینه‌پور). پژوهشنامه‌ی ادبیات کودک و نوجوان، 28، 4-11.
یداللهی فارسانی، عباس. (1440ق). الأنماط التراثیة فی شعر أیمن العتوم دیوان خذنی إلى المسجد الأقصى نموذجاً. آداب الکوفة، 38، 505-526.