نمایش داستانی تاریخ در متن قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

Rusafa Third Education Directorate

چکیده

قرآن کریم به عنوان یکی از مقدس‌ترین اسناد جهانی شناخته می‌شود که به تمام انسانیت تاریخ امم، تمدن‌ها، فرهنگ‌ها، شخصیت‌های جمعی و فردی را انتقال داده است. این کتاب با مواجهه با داده‌های تاریخی از آغاز خلقت تا طی دوران‌ها، اهمیت تاریخ شناسی خود را به دست می‌دهد. زیرا شامل پیروی داستانی از داستان‌های پیامبران، پادشاهان، سلاطین و شرایط مردم و جوامعی مانند فرعون، قارون، ذوالقرنین، عاد و ثمود است که ایده وجود و اثبات بر اعجاز آفریننده را تقویت کرده است. به همین دلیل، نص قرآنی به وسیله روایت تاریخی، مفاهیم رشادت، تذکر و احترام را به همراه دارد. علاوه بر این، به تشخیص مکانیزم‌ها و بحث با انکارکنندگان و مخالفان، می‌پردازد. نص قرآنی انسان را از محدودیت‌های مکان و زمان و محدوده محلی آزاد می‌کند و او را به فضاهای مختلفی می‌برد که در آنها بذر تفکر و تأمل و بازتولید معنا کاشته می‌شود. "قطعاً در داستان‌هایشان عبرتی است برای کسانی که عقل دارند؛ این (قرآن) حدیثی از نوعی نیست که افترا شده باشد، بلکه تصدیقی است بر آنچه پیش از این وجود داشته است و تفصیلی بر هرچیز و هدایت و رحمتی برای مردمی که ایمان می‌آورند." این مطالعه به منظور بحث درباره دروس تاریخ و نمادهای آن در نص قرآنی است، تا برجسته‌ترین هدف‌ها، ویژگی‌ها، الگوها و خروجی‌های این ترکیب نسقی بین روایت و تاریخ را بررسی کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

التَّمثُّل السَّردی للتأریخ فی النَّص القرآنی

نویسنده [العربیة]

  • دعاء عادل عبد الکریم
مدیریة تربیة الرصافة الثالثة
چکیده [العربیة]

یُعدُّ القرآن الکریم من أقدس الوثائق العالمیة التی نقلت للبشریة جمعاء تأریخ الأمم والحضارات والثَّقافات والشَّخصیات الجمعیة والفردیة، المواجهة للمعطیات التأریخیة منذ بدء الخلیقة وعلى مرِّ العصور، إذ تتأتَّى أهمیة أنطولوجیا التأریخ فیه نتیجة لما اشتمل علیه منْ حیثیات التَّتبع السَّردی لقصص الأنبیاء والملوک والسَّلاطین وأحوال الشّعوب والجماعات منْ أمثال: (فرعون، قارون، ذی القرنین، عاد، ثمود) وغیرهم، الذی عزَّز فکرة الوجود وبرهن على إعجاز الخالق، وبذا یُقدِّم النَّص القرآنی عنْ طریق السَّرد التأریخی لمجمل ما سبق مفاهیم الرَّشاد والموعظة والاعتبار، فضلاً عنْ تشخیص آلیات الجدال والمناقشة مع المنکرین والمخالفین، فعمد (النَّص القرآنی) إلى تحریر الإنسان منْ قیود الزمکان (المکان/ الزمان) وأسوار الرقعة المحلیة إلى فضاءات مختلفة تغرس فیه بذار التَّفکر والتَّدبر وإعادة إنتاج المعنى ﴿لَقَدْ کَانَ فِی قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِّأُولِی الْأَلْبَابِ ۗ مَا کَانَ حَدِیثًا یُفْتَرَىٰ وَلَٰکِن تَصْدِیقَ الَّذِی بَیْنَ یَدَیْهِ وَتَفْصِیلَ کُلِّ شَیْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً لِّقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ﴾ (سورة البقرة: 143)، فجاء هذا البحث لمناقشة مساق التأریخ وتمثلاته السَّردیة فی النَّص القرآنی، للوقوف على أهم الأغراض والسِّمات والأنماط والمخرجات التی آلت إلیها هذه المزاوجة النَّسقیة بین السَّرد والتأریخ.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التمثل
  • السرد
  • التاریخ
  • میثودولوجیا السَّرد
القرآن الکریم.
الخطیب، ع. (1977). القصص القرآنی فی منطوقه ومفهومه. بیروت: دار الفکر العربی.
الخوالدة، م. ع. (2016). التفسیر السردی لقصة موسى من خلال سورة القصص. المجلة الدولیة للبحوث الإسلامیة والإنسانیة، 6(3).
المعلمی، ع. ع. (2003). دروس وعضات وعبر فی قصة یوسف علیه السلام. بیروت: دار الإیمان للطبع والنشر، دار القمة للتوزیع.
النشار، م. (2004). فلسفة التاریخ. سلسلة الشباب، 14(1).
برنس، ج. تر. خزندار، ع. (2003). المصطلح السردی. القاهرة: المجلس الأعلى للثقافة.
جاب الله، أ. ع. (تاریخ غیر معروف). جمالیات السرد القرآنی فی قصة ذی القرنین. رسالة ماجستیر، جامعة کفر الشیخ.
خضر، م. م. (تاریخ غیر معروف). بلاغة السرد القصصی فی القرآن الکریم. رسالة دکتوراه، جامعة طنطا.
خلف الله، م. أ. (1999). الفن القصصی فی القرآن الکریم. لندن: سینا للنشر.
رضا، م. ر. (تاریخ غیر معروف). تفسیر المنار (الطبعة الثانیة).
عشراتی، س. (1998). الخطاب القرآنی- مقاربة توصیفیة لجمالیة السرد الإعجازی. الجزائر: دیوان المطبوعات الجامعیة.
مهران، م. ب. (1988). دراسات تاریخیة من القرآن الکریم فی بلاد العرب. بیروت: دار النهضة العربیة.
هرنشو، تر. العبادی، ع. (1944). علم التاریخ. القاهرة: مطبعة لجنة التألیف والترجمة والنشر.