کاربست نظریه اسکوپوس در ارزیابی کیفی ترجمه علی ملکی از قرآن کریم؛ مورد مطالعه سوره المدثر

افضلی, علی; شهبازی, لطیفه

doi:10.34785/j022.2022.016

کاربست نظریه اسکوپوس در ارزیابی کیفی ترجمه علی ملکی از قرآن کریم؛ مورد مطالعه سوره المدثر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

² کارشناسی ارشد مترجمی زبان عربی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.34785/j022.2022.016

چکیده

در نظریه اسکوپوس هانس ورمیر، ترجمه کُنشی هدفمند و مبتنی بر متنِ مبدأ و بر اساس قاعده امانت است، تا انسجام بین متن مقصد و متن مبدا را در برداشته و ترجمه به سمت ترجمه آزاد نرود. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی، ترجمهی سورهی مدثر از کتاب « قرآن کریم، ترجمه خواندنی قرآن به روش تفسیری و پیام‌رسان برای نوجوانان و جوانان» بررسی شده است. با توجه به اینکه عنصر هدفمندی از بنیانهای اساسی نظریهی اسکوپوس است و از سویی دیگر مترجم، رسالت خود را رساندن پیام و محتوای قرآن کریم به ساده‌ترین وجه و به دور از دشواری‌های علمی و زبانی به مخاطب نوجوان و جوان عنوان نموده است، تطبیق این نظریه بر سورهای از این ترجمه در راستای تبیین میزان موفقیت ایشان مفید است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که مترجم در مواردی قابل توجه به متن مبدأ وفادار نیست؛ در مقابل، ترجمهی فارسی ایشان از انسجام متنی معناداری برخوردار است. این ترجمه به رغم تمام نقدها و ملاحظات اهل فنّ، به دلیل اینکه در ارائه متنی هیئتنگرانه، تبشیری، جذاب و جوانپسند از قرآن، فضل سبقت دارد، اگر بتواند با ویرایشهایی دقیق و علمی، هنرمندانه خود را از دام گرفتار آمدن در روح ِتاریخ برهاند تا متهم به سکولار کردن متن مقدس نشود، اثری قابل دفاع و درخور توجه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

ترجمه قرآن به زبان های دیگر

عنوان مقاله [العربیة]

تطبیق نظریة سکوبوس فی تقییم ترجمة القرآن الکریم لعلی ملکی؛ سورة المدّثّر نموذجا

نویسندگان [العربیة]

علی أفضلی ¹
لطیفة شهبازی ²

¹ الأستاذ المشارک بقسم اللغة العربیة وآدابها، جامعة طهران، طهران، إیران

² ماجستیر فی ترجمة اللغة العربیة، جامعة طهران، طهران، إیران

چکیده [العربیة]

نظریة سکوبوس هانس فرمیر هی نهج یعتمد على السیاق الاجتماعی والثقافی للترجمة. فی هذه النظریة، تعتبر الترجمة ترجمة نصیة هادفة وتغطی قاعدة الإعارة، التماسک بین النص المصدر والنص المصدر؛ حتى یتم إعطاء الترجمة اهتمامًا خاصًا ولا تتقدم نحو الترجمة الحرة. تم فی هذا البحث، باستخدام المنهج الوصفی- التحلیلی، دراسة وتقییم ترجمة سورة المدثر من کتاب "القرآن الکریم، ترجمة خلابة للقرآن بطریقة تفسیریة وموحیة للشباب والمراهقین" لعلی ملکی. نظرا إلى أن عنصر الهدف هو أحد الأسس الأساسیة لنظریة سکوبوس، وأن المترجم من ناحیة أخرى یقوم بمهمته فی نقل رسالة ومحتوى القرآن الکریم بأبسط طریقة، بعیدًا عن الصعوبات العلمیة واللغویة للشباب والصغار، یلزم تطبیق هذه النظریة علی سورة من هذه الترجمة، لتقییمها وتبیین مدی نجاح المترجم. تظهر نتائج البحث أن المترجم لیس ملتزما لنص المصدر ولکن فی المقابل، ترجمته الفارسیة لها تماسک نصی کبیر. على الرغم من کل الانتقادات والمخاوف من الخبراء، لهذه الترجمة فضل الأسبقیة فی تقدیم نص دینی وتبلیغی جذاب للشباب فی کساء عصری خلاب؛ فإذا تمکن المترجم بواسطة تعدیل الترجمة العلمی والفنی، من تحریر نفسه من الوقوع فی فخ التاریخ حتى لا یتم اتهامه بالعلمنة، فإن العمل یستحق الدفاع عنه ویستحق الاهتمام.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

نظریة سکوبوس
هانس فرمیر
ترجمة القرآن الکریم
سورة المدثر
علی ملکی

مراجع

اخوت، احمد رضا. (1392). آموزش روش‌های تدبر در قرآن. تهران: قرآن و اهل بیت نبوت.

باقری، محمد مهدی، و ملکی، علی. (1393). «معرفی ترجمه خواندنی قرآن/ بخش نخست». دوفصلنامه ترجمان وحی، 18(1)، 124-146.

باقری، محمد مهدی، و ملکی، علی. (1394). «معادل‌یابی‌های غیرکنایی/ معرفی ترجمه خواندنی قرآن». دوفصلنامه ترجمان وحی، 19(2)، 135-157.

باقری، محمد مهدی، و ملکی، علی. (1394). «معرفی ترجمه خواندنی قرآن/ بخش دوم». دوفصلنامه ترجمان وحی، 19(1)، 113-136.

بیکر، مونا، و سالدینا، گابریئلا. (1396). دایره‌المعارف مطالعات ترجمه. (ترجمه: حمید کاشانیان). تهران: نشر نو.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1370). ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن. (ترجمه: غلامرضا خسروی حسینی). تهران: نشر مرتضوی.

زنده بودی، مهران، و طالبی، نسرین. (1396). جستارهایی نو پیرامون ترجمه‌شناسی. مشهد: انتشارات محقق.

طباطبایی، محمدحسین. (1374). تفسیر المیزان. (ترجمه: محمد باقر موسوی). قم: جامعه‌ مدرسین حوزه‌ی علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.

عاشوری تلوکی، ناد علی. (1398). «دیدگاه اجتماعی؛ مخالف ترجمه تمام قرآن برای کودکان/ ادیان دیگر چه می‌کنند؟». خبرگزاری بین‌المللی قرآن، کد خبر: 3824222، 15 تیر، ساعت 8:38.

عاشوری تلوکی، ناد علی. (1398). «نبود زبانی ویژه ترجمه قرآن برای نوجوانان و جوانان/ آیاتی که در ترجمه «خواندنی» نیامده است». خبرگزاری بین‌المللی قرآن، کد خبر: ۳۸۳۴۷۸۶، 23 مرداد، ساعت 9:46.

مجلسی اصفهانی، محمد باقر. (1403ق). بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث الإسلامیة.

مصطفوی، حسن. (1368). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

مکارم شیرازی، ناصر. (1380). تفسیر نمونه. قم: دار الکتب الاسلامیه.

ملکی، علی. (1396). قرآن کریم، ترجمه خواندنی قرآن به روش تفسیری و پیام‌رسان برای نوجوانان و جوانان. تهران: مؤسسه قرآنی بهار دل.

ناظمیان، رضا، و حاج مؤمن، حسام. (1392). «ساخت و بافت در ترجمه‌ی متون دینی بررسی مقایسه‌ای دو ترجمه از نهج البلاغه (شهیدی-دشتی)». مجله‌ی ادب عربی دانشگاه تهران، 5(1)، 237-254.

هیزجی، رضا، و گودرزی، مریم. (1397). «نقد و بررسی ترجمه آقای علی ملکی». کنفرانس ملی علوم اسلامی و پژوهش‌های دینی کرج، 1-15.