کارکرد میراث اسلامی در شعر فاروق جویده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیَّات عربی دانشگاه خوارزمی تهران

2 استاد گروه زبان و ادبیَّات عربی دانشگاه رازی کرمانشاه

چکیده

بدون شک می‌توان از ادبیّات به‌ عنوان یک منبع مهمّ و قابل اتکا در بازخوانی فرهنگ و اندیشۀ یک ملّت نام برد. باورهای دینی بخش مهمّی از فرهنگ هر ملّتی است که اصولا در قالب متون دینی و نیز شخصیّت‌های دینی تبلور می‌یابد. فاروق جویده از جمله ادبای معاصر مصر است که با تکیه بر اسلوب بازخوانی میراث اسلامی سعی در معنا آفرینی داشته است. هدف او تبیین درد و رنج انسان در جامعۀ معاصر از جمله خشونت، ظلم، عذاب و غربت بوده است. این پژوهش بر آن است تا به شیوه توصیفی - تحلیلی راهبرد شاعر در این زمینه را بازنمایی کند. در این راستا نه ‌تنها می‌توان منابع مختلفی که وی از آنها الهام گرفته بازشناخت؛ بلکه شیوه‌های ادبی متنوع وی برای پیشبرد اهدافش را مطالعه کرد. نتایج نشان می‌دهد رویکرد شاعر در سروده‌هایش بر محورهای میراث دینی، شخصیَّت‌ها و اماکن تاریخی - اسلامی متمرکز است. ساختار اندیشۀ وی در این راستا مبتنی بر کاربرد شیوه‌های متنوعی بوده است. جهان‌بینی شاعر در این راهبرد آن است که به مردم کشورش یادآوری کند بازگشت به میراث کهن، تنها راه برون رفت از وضع حاضرشان است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

توظیف التراث الإسلامی فی شعر فاروق جویدة

نویسندگان [العربیة]

  • کاوه رحیمی 1
  • یحیی معروف 2
1 طالب الدکتوراه فی اللغة العربیة وآدابها بجامعة خوارزمی، طهران
2 أستاذ فی قسم اللغة العربیة وآدابها بجامعة الرازی
چکیده [العربیة]

بِلا ریبٍ یُمکننا أن نعتبرَ الأدبَ کَمصدرٍ هامٍّ وَثِقٍ فی استدعاءِ الثقافةِ وافکار الشعوب. العقائد الدّینیَّة قِسمٌ هامٌّ مِنَ الثَّقافَةِ لکل شعبٍ تتجلّی فی بناء النصوص الدینیة والشخصیّات الدینیة. بینما استدعاء التراث من القضایا الهامَّة الَّتی قد اعتنی بها شعراء العرب المعاصرون و قد کان لهذا صدی واسع النطاق فی آثارهم الشعریة. فاروق جویدة من الأصوات الشعریة الصادقة والممیزة فی حرکة الشعری المصری المعاصر اعتمادا علی اسلوب استدعاء التراث سعی فی اثارة المعنی. نظرة الشاعر فی اشعاره علی المحاور الرئیسة التَّالیة: التراث الدّینی، التراث التأریخی - الإسلامی والأمکنة الدینیَّة التأریخیَّة. بناء أفکار الشاعر فی هذا المنطلق متکئا علی استعمال الطرق المختلفة. تهدف هذه الدِّراسة إعتماداً علی المنهج التحلیلی - الوصفی أن تتطرق إلی دراسة و نقد توظیف التراث فی شعر فاروق جویدة. والنتائج تدلُّ علی أنَّ طریقة استرفاد فاروق للنماذج بأصنافها مختلفة تتوزع منها عن طریق تقنیات القناع والتناص. کان أغراض الشّاعر بیان الألم وعذاب الإنسان فی المجتمع المعاصر منها، الموضوعات التالیة: القهر والظلم، التمرد والغربة. ایدیولوجیة الشّاعر فی هذا المنطلق أن یتذکّرَ لشعبه الرجوع إلی التراث القدیم، الطریق الوحید الذی لنجاتهم من ظروفهم الراهنة. نستطیع أن نتعرّف علی المصادر المختلفة التی استلهمها إضافة أن نطالع طرقه الأدبیة المتنوعة لبدء أهدافه.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التراث الإسلامی
  • طرق استدعاء التراث
  • الشعر المعاصر العرب
  • الشعر المصری المعاصر
  • فاروق جویدة
قرآن کریم.
ابن عقیل، بهاء الدین. (۱۳۷۳). شرح ابن عقیل (جلد ۱۰). تحقیق: محمّد محی الدین عبد الحمید. قم: انتشارات ناصر خسرو.
اسوار، موسی. (۱۳۸۱). پیشگامان شعر امروز عرب (از سرود باران تا مزامیر گل سرخ). تهران: انتشارات سخن.
انصاری، نرگس. (۱۳۹۲). ترجمه و تحلیل شعرهای حسینی در ادبیات معاصر عرب. تهران: مجتمع فرهنگی عاشورا.
ایوکی، علی نجفی. (۱۳۹۰). شگردهای فراخوانی شخصیّت‌های سنّتی و بیان دلالت‌های آن در شعر أمل دنقل. ادب عربی، ۳(۴).
جویده، فاروق. (۱۹۹۶). ألف وجه للقمر (جلد ۱). قاهره: دار غریب للطباعة والنشر والتوزیع.
جویده، فاروق. (۱۹۹۷). کانت لنا أوطان (جلد ۲). قاهره: دار غریب للطباعة والنشر والتوزیع.
جویده، فاروق. (۱۹۹۸). لو أننا لم نفترق (جلد ۱). قاهره: دار غریب للنشر والتوزیع.
جویده، فاروق. (۲۰۱۰). ماذا أصابک یا وطن؟. قاهره: دار الشروق.
جویده، فاروق. (بی تا). آخر لیالی الحلم. قاهره: دار غریب للطباعة والنشر والتوزیع.
جویده، فاروق. (بی تا). زمان القهر علمنی. قاهره: دار غریب للطباعة والنشر والتوزیع.
جویده، فاروق. (بی تا). لن أبیع العمر. قاهره: دار غریب للنشر والتوزیع.
جویده، فاروق. المجموعة الکاملة (جلد ۳). قاهره: مرکز الأهرام للترجمة والنشر.
خسروی، کبری. (۱۳۹۱). فراخوانی شخصیت‌های دینی در شعر نزار قبانی. فصلنامه لسان مبین (پژوهش ادب عربی)، ۳(۷).
راستگو، سید محمد. (۱۳۸۳). تجلی قرآن و حدیث در شعر فارسی (چاپ سوم). تهران: سمت.
زاهدی، مصطفی. (۱۳۸۶). سیمای پیامبر (ص) در شعر شاعران مهاجر. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه بوعلی سینا، همدان.
صیادانی، علی و همکاران. (۱۳۹۰). بررسی روابط بینامتنی قرآن در شعر شاعران نوگرای فلسطین و نقش آن در بیداری اسلامی. فروغ وحدت، ۷(۲۵).
طالقانی، سید محمود. (۱۳۶۲). پرتوی از قرآن. تهران: شرکت سهامی انتشار.
عبد النور، جبور. (۱۹۷۹). المعجم الأدبی (جلد ۱). بیروت: دار العلم للملایین.
عبدی، صلاح الدین. (۲۰۰۹). إستدعاء التراث فی أدب زکریا تامر. مجلة العلوم الإنسانیة الدولیة، ۱۶، ۵۷-۶۹.
فلاح النوافعة، جمال. (۲۰۰۸). أثر القرآن الکریم فی الشعر الفلسطینی الحدیث. رسالة الدکتوراه، جامعة مؤتة، إشراف: أ. د سامح الرواشدة.
القرطبی، محمد بن احمد بن ابی بکر. (۲۰۰۶). الجامع لأحکام القرآن (جلد ۱۲). بیروت: دار للطباعة والنشر والتوزیع.
مجاهد، احمد. (۱۹۹۸). أشکال التناص الشعری. مصر: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
المسّاوی، عبد السلام. (۱۹۹۴). البنّیات لدالة فی شعر أمل دنقل (جلد ۱). دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
یعقوب، امیل بدیع. (۱۳۸۳). موسوعة النحو والصرف والإعراب (جلد ۳). قم: انتشارات استقلال.