زیبایی شناسی ساختاری خطبه 155 نهج البلاغه (در وصف خفاش)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی

2 جامعة الخوارزمی

چکیده

در عصر ما، زیبایی‌شناسی یکی از شاخه‌های فلسفه است که به بررسی زیبایی و هنر می‌پردازد. زیبایی سخن با انتخاب کلمات مناسب در برخی موارد و ترکیب روش‌های مختلف در دیگر موارد به وجود می‌آید. اسلوب‌شناسی یکی از جدیدترین رویکردها است که به دنبال کشف معناشناختی‌های زیبایی در متن است و به مطالعه متون ادبی برای تحلیل اسالیب با هدف کشف ارزش‌های زیبایی می‌پردازد. اهمیت تحلیل اسلوبی در آشکارسازی معناشناختی‌های زیبایی در متن است. این مطالعه به بررسی جنبه‌های هنری و زیبایی در سخنرانی شماره ۱۵۵ از نهج البلاغه می‌پردازد که در آن بدیع خلقت خفاش توصیف شده است. در این مطالعه با استفاده از رویکرد توصیفی-تحلیلی و با توجه به روش آماری، سعی شده است تا اسالیب مهم مورد استفاده در این سخنرانی و نقش آن‌ها در زیبایی آن کشف شود. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که امام (ع) با استفاده از اسلوب سؤال، توانایی خود در جلب توجه شنونده به بدیع خلقت خدا را افزایش می‌دهد، علاوه بر نشان دادن شگفتی وجود قدرت بینایی در شب و ناتوانی آن در روز، با ارائه آنچه به آن تأخیر رسیده حرفهای او را جذاب تر می‌کند. او از حرفانفی منفی "نه" و "نمی" بر اساس شرایط و موقعیت‌هایی که قصد توصیف آن‌ها را داشته، استفاده کرده است و با حذف برخی عبارات از سخنان خود و تکرار حروف احساسی "واو" و "فاء"، زیبایی بیانش را تقویت کرده و یک ایقاع خاص به وجود آورده است. اسلوبی که در این سخنرانی بیشتر به کار رفته است اسلوب اطلاعی و تعداد زیادی از آن استفاده شده است و همچنین روند اتصالی که اغلب برای ارتباط بین اسالیب اطلاعی به کار رفته است، با هدف توصیف بدیع خلقت خفاش، با هدف اصلی سخنرانی سازگار است. بنابراین، استفاده از اسالیب اطلاعی نسبت به سایر اسالیب توصیه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

جمالیّة أسالیب الخطبة رقم 155 من نهج البلاغة (وصف بدیع خلقة الخفّاش)

نویسندگان [العربیة]

  • سمیه مدیری 1
  • فاطمه برجکانی 2
1 طالبة الدکتوراه فی اللغة العربیة وآدابها بجامعة خوارزمی، طهران
2 أستاذ مشارک فی قسم اللغة العربیة وآدابها بجامعة خوارزمی، طهران
چکیده [العربیة]

فی عصرنا هذا، تعتبر الجمالیّات فرعاً من فروع الفلسفة التی تدرس الجمال، والفنّ. یتحقّق جمال الکلام باختیار کلمات خاصّة أحیاناً، ومن خلال الجمع بین الأسالیب المختلفة أحیاناً أخرى. الأسلوبیّة هی من أحدث الاتّجاهات التی تحاول البحث عن المدلولات الجمالیّة فی النصّ، وقد تهتمّ بدراسة النصوص الأدبیّة لتحلیل الأسالیب، بغیة الکشف عن القیم الجمالیّة. فأهمّیّة التحلیل الأسلوبی تتمثّل فی أنّه یکشف عن المدلولات الجمالیّة فی النصّ. تتناول هذه الدراسة الجوانب الفنّیّة، والجمالیّة فی الخطبة رقم 155 من نهج البلاغة، والتی تصف فیها بدیع خلقة الخفّاش، على ضوء الأسلوبیّة، بغیة الکشف عن أهمّ الأسالیب المستخدمة فیها، والتی لها دور کبیر فی جمالیّتها، خلال المنهج الوصفی-التحلیلی، واستمداداً من المنهج الإحصائی. وتدلّ نتائج البحث على أنّ الإمام (ع) باستخدام أسلوب الاستفهام، تزید من قدرة کلامه فی لفت أنظار المخاطب لبدیع خلق الله، بالإضافة إلى إظهار شدّة الاندهاش عن عظمة القدرة على الرؤیة فی اللیل، والعجز عنها فی النهار، وبتقدیم ما هو حقّه التأخیر، یجعل القارئ حریصاً على نهایة الجملة. إنّه قد استخدم حرفی النفی "لا"، و"لم"، وفقاً للمواقف، والحالات التی کان ینوی وصفها، وبحذف بعض العبارات من کلامه، وتکرار حرفی العاطفة "الواو"، و"الفاء"، قد سبّب فی تقویة أدبیّة کلامه، وخلق إیقاع خاصّ، ممّا یزید من جمال وصفه. إنّ الأسلوب الأکثر استخداماً فی هذه الخطبة هو الأسلوب الخبریّ، وکثرة وفورها، وکذلک عملیّة الربط –التی قد استخدمت غالباً لربط الأسالیب الخبریّة ببعضها البعض- توافق مع الغرض الأصلی من إیراد الخطبة، وهو وصف بدیع خلقة الخفّاش، فمن الجدیر والمستحسن استخدام الأسالیب الخبریّة أکثر من غیرها. 

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الجمالیّة
  • الأسلوب
  • نهج البلاغة
  • الخطبة رقم 155
  • الخفّاش