بررسی الهام‌پذیری نمادین از سیره پیامبران در شعر سمیح القاسم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

2 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان

3 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

شاعران معاصر نماد اسطوره‌ای را به شکل هنری و معاصر آن در ادبیات مهجر بکار می‌گیرند. این نوع از نماد در ادبیات معاصر عرب فضای وسیعی را به خود اختصاص داد. نویسندگان بزرگ چنین فرض کردند که نماد را از یک اشاره زودگذر صرف که با متن ناسازگار است ارتقا دهند تا تلاش آنها را تجسم بخشد و نگرانی‌های ذهنی و عینی آنها را در نمادهایی که قادر به برانگیختن نهفته های روان انسان هستند در هم آمیزد. به خصوص که آنها موانع سنتی را که مانع اوج گیری ادبیات آنها در آسمان خیال بود، درهم شکستند. آثار این دایره گسترش یافت و بسیاری از نویسندگان، چه در شعر، چه در نثر و چه در رمان، مانند احمد زکی ابو شادی، سعید عقل، صلاح لبکی و سمیح القاسم را در بر گرفت. این مقاله به شرح زندگی سمیح قاسم پرداخته و ابیاتی از اشعار وی که نماد پیامبران در آن است ذکر شده است. سمیح قاسم برای دغدغه های خود و درد مردمش در مقابل اشغالگران، نمادهای مذهبی از جمله نماد پیامبران را برگزید. او از شخصیت پیامبران به عنوان نماد قیام در برابر هر ستمگر بی انصافی و بیان قیام فلسطینی‌ها در برابر نیروهایی که بر او چیره شده بودند استفاده کرد. مفهوم آواره‌گی در داستان حضرت یوسف (ع) هنگامی که برادرانش او را در چاه انداختند یا حضرت یونس (ع) هنگامی که توسط نهنگی بلعیده شد وجود دارد. او آزادی وطن و پیروزی فلسطینیان را با دیدار یعقوب و یوسف، پس از تحمل درد فراق، به تصویر می‌کشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

دراسة الاستلهام الرمزی من سیرة الأنبیاء فی شعر سمیح القاسم

نویسندگان [العربیة]

  • مهرداد آقائی 1
  • خدیجه عرب صالحی 2
  • طاهره رنجبریان 3
1 قسم اللغة العربیة وآدابها ، کلیة الآداب والعلوم الإنسانیة ، جامعة المحقق الأردبیلی ، أردبیل ، إیران
2 ماجستیر اللغة العربیة وآدابها بجامعة اصفهان
3 ماجستیر اللغة العربیة وآدابها بجامعة المحقق الأردبیلی
چکیده [العربیة]

یستخدم الشعراء المعاصرون الرمز الأسطوری بصورته الفنیة والمعاصرة، فی الأدب المهجری واحتل هذا النوع من الرمز فی الأدب العربی الحدیث حیّزاً کبیراً وقدّر له أدباء کبار لیرتفعوا بالرمز من مجرد اشارة عابرة غیر متلائمة مع النص إلی تجسّد معاناتهم لصهر همهم الذاتی والموضوعی فی رموز کانت باستطاعتها إثارة کوامن النفس البشریة، خاصة أنّهم کسروا الحواجز التقلیدیة التی تعوق انطلاق أدبهم فی سماء الخیال. وامتدت آثار هذه الدائرة فی الاتساع لتشمل الکثیر من الأدباء، سواء فی الشعر أو النثر أو فی الروایة، مثل احمد زکی أبو شادی، وسعید عقل، وصلاح لبکی، وسمیح القاسم. هذا المقال شرح نبذة عن حیاة الشاعر سمیح القاسم وذکر الأبیات التی تحمل رمز الأنبیاء فی أشعاره. إتّخذ سمیح القاسم الرموز الدینیة ومنها رمز الأنبیاء لهمومه وآلام شعبه أمام المحتلین و استخدم شخصیة الأنبیاء رمزاً للتمرّد علی کل ظالم غیر منصف، وللتعبیر عن تمرّد الانسان الفلسطینی علی القوی التی قدرت علیه المحنة ویحضر مفهوم التشرّد من خلال قصة النبی یوسف (علیه السلام) حین أوقعه اخوته فی الجب أو حین ابتلع حوت النبی یونس (علیه السلام) ویرسم تحریر الوطن وانتصار الفلسطینیین بزیارة یعقوب ابنه یوسف بعد تحمل آلام الفراق.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الأدب المهجری
  • الرمز
  • شعر المقاومة
  • سیرة الأنبیاء
  • سمیح القاسم
ابن جعفر، قدامة. (1934). نقد الشعر. بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
بزراوی، باسل محمّد علی. (2008). سمیح القاسم دراسة نقدیة فی قصائده المحذوفة. رسالة ماجستیر، جامعة النجاح الوطنیة، إشراف الأستاذ الدکتور عادل الأسطة.
پورنامداریان، تقی. (1364). رمز وداستانهای رمزی در ادبیات فارسی. شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
الجیوسی، سلمی الخضراء. (2007). الإتجاهات والحرکات فی الشعر العربی الحدیث (ترجمة الدکتور عبد الواحد لؤلؤة). بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیة.
رستم پور، رقیه. (1384). التّناص القرآنی فی شعر محمود درویش. مجلة الجمعیة العلمیة الإیرانیة للغة العربیة وآدابها، 3، 15-33.
زیدان، رقیه. (2001). التغیر الدلالی فی شعر سمیح القاسم. رسالة ماجستیر، جامعة النجاح الوطنیة، إشراف الأستاذ الدکتور یحیی جبر.
شقروش، شادیة. (2010). مقالة: "محمود درویش مصلوب فی رحم القضیة".
عبداللطیف، حجاب. (د.ت). مقالة: "تقنیة توظیف التّراث الدینی فی شعر مفدی زکریا". جامعة المسیلة.
عشری زاید، علی. (1978). استدعاء الشخصیات التراثیة فی الشعر العربی المعاصر. طرابلس: الشرکة العامة للنشر والتوزیع والإعلان.
فیروز آبادی، مجد الدین. (1987). قاموس المحیط. دمشق.
القاسم، سمیح. (1978). الحماسة (المجلد الأول). عکا: منشورات مکتب الأسوار.
القاسم، سمیح. (1979). الحماسة (المجلد الثانی). عکا: منشورات مکتب الأسوار.
القاسم، سمیح. (1981). الحماسة (المجلد الثالث). عکا: منشورات مکتب الأسوار.
القاسم، سمیح. (1987). دیوان. بیروت: دار العودة.
القاسم، سمیح. (1991). أغانی الدروب. کفرقارع، بیروت: دار العودة.
القاسم، سمیح. (1991). المجموعة الکاملة (الطبعة الأولی). کفرقارع: دار الهدی.
القاسم، سمیح. (1994). الکتب السبعة. بیروت: دار الجدید.
کنفانی، غسّان. (1987). الأدب الفلسطینی المقاوم تحت الاحتلال. بیروت: مؤسسة الأبحاث العربیة.
المتوکل، طه، وآخرون. (1999). حوار مع سمیح القاسم (المتنبی واحد من عائلة الشعراء). فلسطین: المرکز الثقافی الفلسطینی.
مجموعة من الکتاب. (1999). المختلف الحقیقی. الأردن: دار الشروق.
النقاش، رجاء. (1971). محمود درویش شاعر الأرض المحتلة (الطبعة الثانیة). دار الهلال.