بازتاب«أحسن القصص» در شعر مقاومت فلسطین(نمونه‌ی موردی محمود درویش و سمیح القاسم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان وادبیات عربی- دانشکده زبان وادبیات- دانشگاه کردستان- سنندج.

2 ابران ، کردستان، سنندج دانشگاه کردستان، دانشکده زبان و ادبیات ,

3 دبیر آموزش وپرورش -سنندج-ایران

چکیده

قرآن کریم بادعوت به برداشتن انواع قید وبندهای جسمی و روحی از تن و روان انسان، بزرگترین انقلاب وعمیق‌ترین تحول را در جامعه‌ی بشری ایجاد نمود، آیات وقصص آن سرشار از درس‌ها و عبرت‌ها در هشدار به ظالمان و غاصبان و دعوت مظلومان به پایداری وحق‌طلبی است؛ بویژه «أحسن القصص»ش که با ظرافت خاص، با پیرنگ «إنّ ربّی لطیف لما یشاء»، رسیدن مظلوم از حضیض چاه به اوج جاه و از ذلت بردگی و زندان به عزّت عزیزی و سربلندی در امتحان را، به تصویر می کشد.شاعران عرب بویژه شاعران فلسطین، با الهام از جنبه‌های مختلف داستان حضرت یوسف«ع» وسازگار نمودن ابعاد آن با تجربه‌ی شعری و واقعیت زمان خویش؛ ضمیر ناخودآگاه مخاطبان شعرشان را به سوی دلالت‌های نوین این میراث دینی فراخوانده‌اند و با تمسک به آن به عنوان میراث غیر قابل مصادره ومحاصره‌ی مشترک بشری، به مقابله با محاصره سرزمین ومصادره فرهنگ خود برآمده‌اند. پژوهش حاضر، به روش توصیفی‌تحلیلی، به بیان بازتاب جنبه‌های مختلف داستان حضرت یوسف«ع» در شعر دو شاعر برجسته‌ی مقاومت فلسطین، محمود درویش و سمیح القاسم پرداخته و به این نتیجه رسیده‌است که این دو شاعر با فراخوانیی هدفمند این داستان قرآنی، آن‌را سرچشمه‌ی جوشانی برای بیان زیباترین مضامین ادب پایداری ساخته وشخصیت‌های آن‌را نمادی برای وضعیت فلسطین، خیانت برخی کشورهای عربی و رنج‌های شخصی خود قرار داده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

صدی"أحسن القصص" فی شعر المقاومة الفلسطینّیة (محمود درویش وسمیح القاسم نموذجا)

نویسندگان [العربیة]

  • عبدالله رسول نجاد 1
  • Mohammad Reza Azizi Pour 2
  • Parastoo Asghari 3
1 قسم اللغة العربیة وآدابها-کلیة اللغات والآداب-جامعة کردستان- سنندج
2 Arabic department, Faculty of Literature and Foreign Languages , University of Kurdistan, sanandaj, Kurdistan, iran
3 مدرس الثانویة-دائرة التعلیم والتربیظ-سنندج- ایران
چکیده [العربیة]

إنّ القرآن الکریم أوجد أعظم ثورة وأعمق تطور فی المجتمع البشریّ، بدعوته إلی ما یَضع عن جسم البشر وروحه، أنواع الإصر والأغلال؛ وآیاته وقصصه ملیئة بالعبر والأمثال، فی إنذار الظالمین والغاصبین؛ ودعوة المضطهدین والمظلومین إلی الصمود واستعادة حقوقهم المغتصبة. خاصّة قصّة "أحسن القصص" التی تصوّر بحبکتها«إِنَّ رَبّی لَطیفٌ لِما یَشاءُ»صعودَ المظلوم المحسود، من حضیض الجُبّ إلی أکرم مثوی ومن ذُلّ السجن والسبی إلی عزّ المُلک والسُما.فالشعراء العرب خاصّة الفلسطینین منهم استطاعوا بالاستلهام من الجوانب المختلفة لهذه القصّة، وتنسیقها مع تجربتهم الشعریّة وواقع زمانهم، أن یدعوا ضمیر مخاطبی أشعارهم إلی الدلالات الجدیدة لهذا التراث الدینیّ وتمسکوا به کمیراث غیر قابل للاغتصاب والحصار وبذالک واجهوا حصار الأرض واغتصاب ثقافتهم. تسعی هذه الدراسة منتهجة المنهج الوصفی التحلیلی، إلی بیان صدی الجوانب المختلفة من قصّة یوسف(ع) فی شعر شاعرین بارزین من شعراء المقاومة الفلسطینیة، أعنی محمود درویش وسمیح القاسم. وتوصلت إلی أَنّ الشاعرین استطاعا باستدعائهما الهادف لهذه القصة القرآنیة، أن یجعلاها نبعا فیاضا لبیان أجمل مضامین أدب المقاومة. وجعلا من شخصیات هذه القصة، رموزا للواقع الفلسطینی وخیانة بعض الدول العربیة و کما استطاعا أن یجعلاها مرآة لآلامهما الشخصیّة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • القرآن
  • قصّة یوسف(ع)
  • شعر المقاومة الفلسطینّیة
  • محمود درویش
  • سمیح القاسم
قرآن کریم.
أبو حمیده، محمد صلاح زکی. (2006). ‌دراسات فی النقد الأدبی الحدیث‌ (الطبعة الأولى). غزة: جامعة الأزهر.
البابطین، عبدالعزیز سعود. (1995). ‌معجم البابطین للشعراء العرب المعاصرین‌. کویت: مؤسسة البابطین.
البستانی، محمود. (1408ق). ‌دراسات فنیة فی قصص القرآن‌ (الطبعة الأولى). ایران: مجمع البحوث الإسلامیة.
پروینی، خلیل، و زارع برمی، مرتضی. (1390ش). تصویرآفرینی شخصیت‌ها در سوره یوسف. ‌دوفصلنامه علمیپژوهشی کتاب قیم‌، 1(3)، 7-33.
پروینی، خلیل، و زارع برمی، مرتضی. (1391ش). مکان، زمان، رؤیا و شخصیت در سوره یوسف. ‌دوفصلنامه تخصصی پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن کریم‌، 7-26.
الحسینی، راشد. (2004). ‌البنی الاسلوبیة فی النص الشعری‌. لندن: دار الحکمة.
أحمد محمود حلبی، سنابل. (2019). ‌قصة یوسف فی الشعر الفلسطینی المعاصر: دراسة أسلوبیّة‌ [رسالة ماجستیر]. رام الله: جامعة القدس المفتوحة.
درویش، محمود. (2000). ‌دیوان‌ (المجلد الأول والثانی، الطبعة الثانیة). بغداد: دار الحریة.
سلیمان، خالد. (1376ش). ‌فلسطین و شعر معاصر عرب‌ (ترجمة: باقری، شهره و فرزاد، عبدالحسین). تهران: نشر سرچشمه.
سیفی، محسن، و حسینی رباط، فاطمه. (1394ش). فراخوانی پیامبران الهی در شعر ممدوح عدوان. ‌مجلة ادب عربی دانشگاه تهران‌، 7(2)، 101-118.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1393ش). ‌شعر معاصر عرب‌ (الطبعة الثالثة). تهران: نشر سخن.
شکری، غالی. (1979). ‌أدب المقاومة‌. بیروت: دار الآفاق الجدیدة.
عرب، عباس، و حصاوی، محمد جواد. (1388ش). حضور نمادین پیامبران در شعر معاصر عربی. ‌مجلة زبان و ادبیات عربی‌، (1)، 117-140.
غنیم، غسان. (2001). ‌الرمز فی الشعر الفلسطینی الحدیث والمعاصر‌. دمشق: دار العائدی للنشر.
القاسم، سمیح. (1992). ‌الأعمال الکاملة‌. دار الهدی.
قطب، سید. (1981). ‌فی ظلال القرآن‌ (الطبعة العاشرة). بیروت: دار الشروق.
کدوم، محمود. (2022). القصة القرآنیة فی شعر محمود درویش بین التشکل الجمالی والبعد الرمزی: قصة سیّدنا یوسف علیه السلام نموذجا. ‌Hitit Theology Journal‌، 21(2)، 1453-1474.
کنفانی، غسان. (1987). ‌الادب الفلسطینی المقاوم تحت الاحتلال‌. مؤسسة الابحاث العربیة.
مجاهد، احمد. (1998). ‌أشکال التّناص الشّعری: دراسة فی توظیف الشخصیات التراثیة‌. مصر: الهیئة العامة للکتاب.
مجیدی، حسن، و برزگر، مهدی. (1398ش). بررسی فنی "حسن ابتدا"، "براعت استهلال" و "حسن ختام" در قصه‌های قرآن. (مورد پژوهانه: داستان حضرت موسی و حضرت یوسف). ‌مجلة پژوهش‌های ادبی-قرآنی‌، 4(3)، 51-82.
ولی زاده، حمید. (1388ش). ‌ادبیات مقاومت ادبیات سرخ‌. مجموعه مقالات ادبیات مقاومت لبنان. رشت: دانشگاه گیلان.