واکاوی روش گرته‌برداری در ترجمه‌ی قرآن کریم براساس الگوی وینه و داربلنه (موردپژوهی؛ ترجمه‌ی روشنگرِ کریم زمانی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا همدان

چکیده

یکی از الگوهای مطرح در زمینه‌ی نقد و ارزیابی ترجمه، الگوی وینه و داربلنه است. این الگو با دو استراتژی مستقیم و غیرمستقیم، هفت تکنیک قرض‌گیری، ترجمه‌ی تحت‌اللفظی، گرته‌برداری، تغییر صورت، تغییر بیان، معادل‌یابی و همانندسازی را در خود جای داده ‌است. کاربرد این تکنیک‌های هفت‌گانه، در ارزیابی ترجمه‌ی متون مختلف و تعیین رویکردهای مورد استفاده در آنها است. در این میان، کیفیت بکارگیری هر یک از تکنیک‌های یادشده در ترجمه‌ی متن مقدس قرآن به‌دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد آن مسأله‌ای حائز اهمیت است. ترجمه‌ی روشنگر کریم زمانی به دلیل بهره‌مندی از تفاسیر معتبر، یکی از ترجمه‌های برتر قرآن کریم به ‌شمار می‌رود. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و براساس الگوی وینه و داربلنه، نحوه‌ی بهره‌گیری کریم زمانی از تکنیک گرته‌برداری را در دو نوع واژگانی و ساختاری (ساختار نحوی) در ترجمه‌ی روشنگر قرآن کریم در پنج جزء پایانی مورد تحلیل و نقد قرار می‌دهد. هدف از این نوشتار، شناسایی ترکیب‌های متمایز گرته‌برداری واژگانی و نیز تبیین رایج‌ترین ساختارهای گرته‌برداری‌شده از زبان عربی در ترجمه‌ی زمانی بر اساس الگوی ذکرشده می‌باشد. نتایج، حاکی از آن است که زمانی در بیشتر موارد در گرته‌برداری‌های واژگانی -که غالباً از نوع ترکیب وصفی هستند- موفق عمل کرده و توانسته تأثیر متن مبدأ را به متن مقصد منتقل‌ نماید. اما در بعضی انواع گرته‌برداری ساختاری مانند ترجمه‌ی ساختار مفعول مطلق و جمله حالیه، ترجمه‌ی وی نزد مخاطب فارسی‌زبان، در برخی موارد، از روانی و شیوایی لازم برخوردار نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

تحلیل طریقة المحاکاة فی ترجمة القرآن الکریم علی أساس منهج فینی و داربلنت (دراسة ترجمة "روشنگر" لکریم زمانی نموذجاً)

نویسندگان [العربیة]

  • رضا باشازاده 1
  • صدّیقة زودرنج 2
1 خریج دکتوراه فی اللغة العربیة وآدابها، جامعة بو علی سینا، همدان
2 أستاذ مساعد بقسم اللغة العربیة وآدابها، جامعة بوعلی سینا، همدان
چکیده [العربیة]

إنّ منهج فینی و داربلنت أحد المناهج السائدة فی مجال نقد الترجمة و تقییمها. هذا المنهج باستراتیجیتَیه المباشرة و غیرالمباشرة یحمل فی طیاته سبع تقنیات: الاقتراض، الترجمة الحرفیة، المحاکاة، التحویر، القولبة، التعادل و الاقتباس. تستخدم التقنیات السبعة فی تقییم ترجمة النصوص المختلفة و تعیین اتجاهاتها. أثناء ذلک، إنّ نوعیة استخدام هذه التقنیات فی ترجمة القرآن الکریم نظرا إلی خصائصه المتمیزة قضیة هامة. تعتبر ترجمة "روشنگر" لکریم زمانی لاستفادتها من التفاسیر المتقنة من أفضل تراجم القرآن الکریم. تدرس و تنقد هذه الدراسة بالمنهج الوصفی- التحلیلی، نوعیة استخدام کریم زمانی تقنیة المحاکاة فی نوعیهما اللغوی و النحوی فی ترجمة روشنگر للقرآن الکریم فی الأجزاء الخمسة الأخیرة وفقا علی منهج فینی و داربلنت. یهدف هذا البحث الی التعرف علی التراکیب المتمیزة فی المحاکاة اللغویة و تبیین أبرز المبانی المستعارة من اللغة العربیة فی ترجمة زمانی وفقا علی المنهج المذکور. تظهر نتائج البحث أن زمانی کان ناجحا فی أکثر النماذج فی المحاکاة اللغویة - التی کثیرا ما وقعت فی الترکیب الوصفی- و قد استطاع أن ینقل تأثیر نص المبدأ إلی نص الهدف. ولکن فی استخدام عدد من نماذج المحاکاة النحویة لم تتمتّع ترجمته بالسلاسة و الفصاحة الجدیرة عند المخاطب الفارسی؛ منها بعض النماذج فی ترجمة أبنیة کالمفعول المطلق و الجملة الحالیة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • منهج فینی و داربلنت
  • المحاکاة اللغویة
  • المحاکاة النحویة
  • ترجمة "
  • روشنگر"
  • کریم زمانی
قرآن کریم
ابن منظور، محمد بن مکرم. (بی‌تا). لسان العرب. قاهره: دار المعارف.
آذرنوش، آذرتاش. (1375ش). تاریخ ترجمه از عربی به فارسی (از آغاز تا عصر صفوی). تهران: سروش.
حائری تهرانی، سید علی. (1377ش). مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
حری، ابوالفضل. (1390ش). بررسی سطوح ساختاری و کارکردی ترجمه روشنگر قرآن کریم. کتاب ماه دین، (164)، 55-69.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1390ش). ترجمه‌کاوی (چاپ اول). تهران: انتشارات ناهید.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (2009م). المفردات فی غریب القرآن (الجزء الأول و الثانی). مرکز الدراسات و البحوث بمکتبة نزار مصطفی الباز.
زمانی، کریم. (1397ش). ترجمه‌ی روشنگر قرآن کریم (چاپ پنجم). تهران: علمی.
صالح، بهجت عبدالواحد. (1418ق). الإعراب المفصّل لکتاب الله المرتّل (الطبعة الثانیة). عمان: دار الفکر.
صالحی نجف‌آبادی، نعمت‌الله. (1398ش). ترجمه‌ی قرآن کریم (چاپ دوم). تهران: کویر.
صلح‌جو، علی. (1395ش). از گوشه و کنار ترجمه (چاپ دوم). تهران: نشر مرکز.
طباطبایی، سید محمد حسین. (1374ش). تفسیر المیزان (ترجمه‌ی سید محمدباقر موسوی همدانی، چاپ پنجم). قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طباطبایی، سید محمد حسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن (چاپ پنجم). قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم.
عاشوری تلوکی، نادعلی. (1394ش). بررسی ترجمه‌ی استاد کریم زمانی. ترجمان وحی، (2).
عزیز محمدی، فاطمه. (1382ش). بررسی برخی فرآیندهای رایج قرض‌گیری در زبان فارسی. علوم اطلاع‌رسانی، (3 و 4)، 71-74.
فاست، پیتر. (1397ش). ترجمه و زبان: تبیینی بر پایه نظریه‌های زبان‌شناسی (ترجمه راحله گندمکار). تهران: علمی.
فرشیدورد، خسرو. (1381ش). پیرامون ترجمه (مجموعه مقالات) (چاپ اول). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فولادوند، محمدمهدی. (1415ق). ترجمه قرآن کریم (چاپ اول). تهران: دار القرآن الکریم.
قرشی، علی‌اکبر. (1377ش). تفسیر احسن الحدیث (چاپ سوم). تهران: بنیاد بعثت.
کوشا، محمدعلی. (1401ق). ترجمه قرآن کریم (چاپ اول). تهران: نشر نی.
ماندی، جرمی. (1391ش). معرفی مطالعات ترجمه: نظریه‌ها و کاربردها (ترجمه علی بهرامی و زینب تاجیک). تهران: راهنما.
مدرّسی، سید محمدتقی. (1377ش). تفسیر هدایت (چاپ اول). مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
مصطفى، إبراهیم، الزیات، أحمد حسن، عبدالقادر، حامد، و النجار، محمد علی. (1410ق). المعجم الوسیط. ترکیا: دار الدعوة.
مکارم شیرازی، ناصر. (1374ش). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
نجفی، ابوالحسن. (1381ش). غلط ننویسیم (فرهنگ دشواری‌های زبان فارسی) (چاپ دهم). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
نیازی، شهریار، و قاسمی اصل، زینب. (1397ش). الگوهای ارزیابی ترجمه (با تکیه بر زبان عربی) (چاپ اول). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
یعقوب، امیل بدیع. (1379ش). موسوعة النحو والصرف والإعراب (چاپ ششم). تهران: انتشارات استقلال.
Vinay, J. P., & Darbelnet, J. (1995). Comparative stylistics of French and English: A methodology for translation. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.