نقد ترجمۀ واژگان و تعابیر اصطلاحی منتخب از نهج ‌البلاغه بر اساس الگوی معادل‌یابی معنایی میلدرد لارسون (مطالعۀ موردی: ترجمۀ فیض الإسلام)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه حکیم سبزواری

2 دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات عربی دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

نقد ترجمه به عنوان یک رویکرد زبانی به بررسی، تحلیل و ارزیابی ترجمۀ انواع متون و نمایان ساختن زوایای نهفته در آن می پردازد. در فرآیند ترجمه، توجه به اصل معادل‌یابی موضوعی مهم به شمار می‌رود. یکی از تئوری‌های ارائه شده در حوزۀ تعیین و ارزیابی سطح ترجمه‌ها تئوری معادل‌یابی معنایی میلدرد لارسون است. فرآیند معادل‌یابی شامل: معادل‌یابی واژگانی، اصطلاحی، ادبی و ضرب المثل‌ها و تعابیر کنایی است. این مقاله با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی فرآیند ترجمه و اصول معادل یابی واژگانی، اصطلاحی و ادبی را در ترجمۀ فیض الإسلام از نهج‌البلاغه مورد بررسی قرار می‌دهد. برآیند پژوهش نشان می‌دهد که در برخی از مثال‌‌ها دیدگاه لارسون درعملیات ترجمۀ معنایی، اسلوب مطلوب و مناسبی در خلق معنا و مفهوم در اختیار مترجم قرار داده است. همچنین باید گفت مترجم نیز در ترجمۀ خود گاهی معنا و فحوای کلام را به طور آشکار بیان و گاهی نیز به صورت غیر صریح اقدام به انتقال پیام معنا می‌کند. در واقع مترجم به منظور متبلور ساختن معنا به طور برابر هم به معانی برخاسته از ساختار اصلی زبان مبدأ پایبند بود بوده و هم به اصل آشکار سازی مفهوم واژگان وعبارات مورد بحث بر اساس معیارهای زبان مقصد توجه داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

نقد ترجمة مفردات ومصطلحات مختارة من نهج البلاغة على أساس نموذج میلدرید لارسون للتکافؤ الدلالی ( ترجمة فیض الإسلام أنموذجا)

نویسندگان [العربیة]

  • سید مهدی نوری کیذقانی 1
  • عباس گنجعلی 1
  • مسعود سلمانی حقیقی 2
1 أستاذ مشارک فی قسم اللغة العربیة و آدابها بجامعة حکیم سبزواری
2 مرشح للدکتوراه فی فرع اللغة العربیةوآدابها بجامعة حکیم سبزواری
چکیده [العربیة]

إن نقد الترجمة کمنهج لغوی یدرس ویحلل ویقیم ترجمة النصوص المختلفة ویکشف الزوایا الخفیة فیها. فی عملیة الترجمة، یعتبر الاهتمام بمبدأ التکافؤ مسألة مهمة. أحد النماذج المقدمة فی تعیین مستوى جودة الترجمات وتقییمها، هو نموذج التکافؤ الدلالی لمیلدرید لارسون. وتشمل عملیة التکافؤ: المعجمیة، والاصطلاحیة، والأدبیة، والأمثال، والعبارات الکنائیة. تتناول هذه المقالة عملیة الترجمة ومبادئ التکافؤ المعجمی والاصطلاحی والأدبی فی ترجمة فیض الإسلام لنهج البلاغة وذلک بالاستناد إلى المنهج الوصفی التحلیلی. وتظهر نتیجة البحث أنه فی بعض الأمثلة، فإن وجهة نظر لارسون فی عملیة الترجمة الدلالیة قد وفرت للمترجم أسلوبا مناسبا فی خلق المعنى والمفهوم. وینبغی أن یقال أیضًا أن المترجم یعبر فی ترجمته أحیانًا عن معنى الکلمة ومعناها بشکل علنی، وأحیانًا ینقل رسالة المعنى بطریقة غیر مباشرة. وفی الواقع، ومن أجل بلورة المعنى، التزم المترجم بالتساوی بالمعانی الناشئة عن البنیة الرئیسیة للغة المصدر واهتم بمبدأ الکشف عن معنى الکلمات والعبارات التی تمت مناقشتها بناءً على معاییر الترجمة فی اللغة المستهدفة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • نقد الترجمة
  • نهج البلاغة
  • التکافؤ الدلالی
  • لارسون
  • فیض الإسلام
ابن منظور، محمد بن مکرّم. (1375). لسان العرب (ج 2، 4 و 11). بیروت: دار بیروت.
ابن میثم. (1375). ترجمه شرح نهج البلاغه (ترجمه قربانعلی محمدی مقدم). مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
آذرتاش، آذرنوش. (1390). فرهنگ معاصر عربی به فارسی (چاپ 13). تهران: نشر نی.
پیرچراغ، محمدرضا و فقهی زاده، عبدالهادی. (1397). به گزینی و خلق واژگان و تعابیر خاص در نهج البلاغه. مجله پژوهش‌های نهج البلاغه، 17(57)، 139-166.
ذوالفقاری، حسن. (1385). کتاب‌شناسی ضرب‌المثل‌های فارسی. فصلنامه مطالعات ایرانی، (9)، 65.
راوندی، قطب‌الدین سعید بن هبه الله. (1364). منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه (تصحیح سید عبداللطیف کوهکمری). قم: کتابخانه عمومی آیت‌الله مرعشی نجفی.
سید شریف الدین الرضی، محمد حسن. (1414ق). نهج البلاغه (مترجم: سید علی نقی فیض الإسلام). تهران: سازمان چاپ و انتشارات فقیه.
شمس آبادی، حسین. (1380). تئوری ترجمه و ترجمه کاربردی از عربی به فارسی. تهران: نشر چاپار.
صیادانی، علی و دیگران. (1398). کیفیت ترجمه معنایی از منظر تئوری لارسون در ترجمه یثربی از قرآن (مطالعه موردی ترجمه سوره کهف). مجله پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، 9(20)، 59-92.
طبیبی، علیرضا و حیدری، کبری. (1400). بررسی معناشناسی واژه چند معنای امر با تأکید بر رابطه همنشینی و تعیین مصادیق آن بر اساس بافت در نهج‌البلاغه. فصلنامه پژوهش‌های نهج البلاغه، 9(33)، 19-39.
طهماسبی و دیگران. (1392). لایه‌های زبانی و بافت بیرونی در تعادل ترجمه‌ای. مجله پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، 7(3)، 151-176.
طهماسبی، عدنان و جعفری، صدیقه. (1393). جستاری در ترجمه از عربی به فارسی با تکیه بر فرایند «معادل‌یابی معنوی» (بررسی موردی رمان السکریّة). مجله پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، 4(10)، 97-118.
عقیلی آشتیانی، علی اکبر. (1382). ترجمه متون ادبی. تهران: سمت.
ماندی، جرمی. (1384). آشنایی با مطالعات ترجمه: نظریه‌ها و کارکردها (ترجمه حمید کاشانیان). تهران: مؤسسه انتشارات و خدمات فرهنگی رخ.
متقی زاده، عیسی و نیکوبخت، الهام. (1393). مقایسه ضرب‌المثل‌های فارسی و عربی با موضوع سخن از لحاظ واژگانی، نحوی، بلاغی و معناشناسی. ادبیات تطبیقی کرمان، 6(10)، 295-321.
مکارم شیرازی، ناصر. (1390). پیام امیر المؤمنین (ع) شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
نصیری، حافظ. (1390). روش ارزیابی و سنجش کیفی متون ترجمه‌شده از عربی به فارسی (چاپ اول). قم: انتشارات زرین.
نعمتی قزوینی، معصومه. (1392). نقدی بر ترجمه سوره بیّنة از طاهره صفّارزاده بر اساس الگوی انسجام. مجله پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، 3(9)، 11-36.
نیازی، شهریار و قاسمی اصل، زینب. (1399). الگوهای ارزیابی ترجمه با تکیه بر زبان عربی ویژه دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری مطالعات ترجمه عربی. تهران: دانشگاه تهران.
Jacobson, R. (1959/2000). On linguistic aspects of translation. In L. Venuti (Ed.), The Translation Studies Reader (pp. 3-11).
 
Larson, M. (1975). Manual for Problem Solving in Bible Translation. Dallas, TX: The Summer Institute of Linguistics.