واقع گرایی اسلامی در اشعار جابر قمیحه(بررسی موردی طبقه حاکم و رعیّت)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه , دانشکده ادبیات

2 عضو هیات علمی گروه زبان وادبیات عربی

3 دبیر دبیرستانهای شههر کنارک

چکیده

واقع‌گرایی اسلامی‌ هر چند که با مکتب واقع‌گرایی در ضرورت توجه به واقعیت و پرداختن به مسائل مرتبط با آن همگام و همسو است اما تصوری که از واقعیت دارد کاملاً متفاوت با مفهوم واقعیت در مکتب واقع‌گرایی غربی است که فقط بر تجربه و درک حواس انسان مبتنی است و از میان دو بعد روحی و مادی انسان تنها به جنبه مادی توجه دارد. واقع‌گرایی اسلامی با تأثیرپذیری از قرآن و احادیث نبوی برای ابراز واقعیت، به هر سخنی متوسل نمی‌شود و معتقد است که انسان در قبال تمامی سخنان خود مسؤول بوده و باید از سخنان بی‌اساس و دروغ پرهیز کند. شاعر واقع‌گرای اسلامی در سایه اعتراف به واقعیت روانی بشر به سرکوب غرایز و عواطف بشری دامن نمی زند بلکه با تعیین خط سیر صحیحی برای استفاده از غرایز(مقام، مال و جنس) در پی رسیدن به کمال است. جابر قمیحه (1934م) از جمله شاعرانی است که سعی داشته در پرداختن به مسائل مختلف اجتماعی و سیاسی از اصول واقع‌گرایی اسلامی پیروی کند. پژوهش پیش رو با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی تلاش می‌کند تا عناصر واقع‌گرایی اسلامی و چگونگی نمود آن را در آثار جابر‌قمیحه واکاوی نماید. وی با تأثیرپذیری از بینش اسلامی، علاوه بر بیان غم و اندوه ستم دیدگان و بینوایان، گروه ستمکار را در هر طبقه‌ای که باشد اعم از ثروتمند یا فقیر‌، حاکم یا رعیت ‌مورد انتقاد قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

الواقعیة الإسلامیة فی أشعار جابر قمیحة(دراسةُ طبقةِ الحکّامِ والرعایا نموذجا)

نویسندگان [العربیة]

  • عبدالحمید علی احمدی 1
  • آشور قلیج باسه 2
  • محمد ذاکر کریم زایی 3
1 عضو هیئة التدریس بجامعة زابل ، قسم اللغة العربیة وآدابها
2 عضو هیئة التدریس بجامعة زابل قسم اللغة العربیة وآدابها
3 مدرس فی المدارس الثانویة بمدینة کنارک
چکیده [العربیة]

الواقعیة الإسلامیة و إن کانت متفقة مع المذهب الواقعی الغربی فی ضرورة الاهتمام بالواقع ومعالجة القضایا المتعلقة به إلا أنّ فهمها للواقع یختلف تماما عن مفهوم الواقع فی المذهب الغربی الذی لا یعتمد إلا علی التجربة الحسیة ولا یعتنی إلا بالجانب المادی للإنسان وینکر الجاتب الروحی. فالواقعیة الإسلامیة وبتأثیر من القرآن والسنة النبویةتقوم فی تعبیرها عن الواقع بانتقاء ألفاظها، وتعتقد بأنّ الإنسان مسؤول عن کلّ ما یتلفّظه، فیجب علیه أن ینأی بنفسه عن الکذب والکلمات المزوّرة فی بیان الواقع. فالأدیب فی الواقعیة الإسلامیة وفی ظلّ الاعتراف بحقیقة الجانب الروحی فی الإنسان لا یقوم بقمع الغرائز(الجاه والمال والجنس) والمشاعر الإنسانیة، بل یوجّهها التوجیه الصحیح فی سبیل الوصول إلی الکمال. یعدّ جابر قمیحة من الشعراء الذین اجتهدوا فی توظیفهم لمبادئ الواقعیة الإسلامیة فی معالجة القضایا السیاسیة والاجتماعیة المختلفة. فهذه الدراسة تسعی وبالاعتماد علی المنهج الوصفی – التفسیری لاستعراض عناصر الواقعیة الاسلامیة وخصائص تجلیاتها فی نتاجات جابر قمیحة، وتوصلت إلی أنّ الشاعر بالإضافة إلی التعبیر عن هموم المضطهدین والمُعْوِزین قام بانتقاد الفئة الظالمة فی المجتمع بغض النظر عن الطبقة التی تنتمی إلیها سواء کانت من الطبقة الغنیة أو الطبقة الفقیرة، أم کانت من الطبقة السیاسیة الحاکمة أو الطبقة الشعبیة المحکومة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • المذاهب الأدبیة
  • الواقعیة
  • الواقعیة الإسلامیة
  • الطبقة الحاکمة
  • طبقة الرعایا
  • جابر قمیحة
القرآن الکریم
افشار، حسن. (1379ش). رئالیسم. تهران: انتشارات نشر مرکز.
البخاری، أبی عبد الله محمد بن إسماعیل. (2002م). صحیح الجامع. بیروت: دار ابن کثیر.
ثروت، منصور. (1387ش). آشنایی با مکتب‌های ادبی. تهران: منشورات سخن.
ربانی، رسول، و انصاری، ابراهیم. (1385ش). جامعه‌شناسی قشرها و نابرابری‌های اجتماعی. اصفهان: انتشارات دانشگاه.
سید حسینی، رضا. (1366ش). مکتب‌های ادبی. تهران: انتشارات نیل.
صفرزایی، ذبیح‌الله. (1397ش). بررسی صنعت تکرار در اشعار ولید الأعظمی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه زابل، زابل.
القصاب، ولید. (2005م). المذاهب الأدبیة: رؤیة فکریة وفنیة. بیروت: مؤسسة الرسالة.
قطب، محمد. (1358ش). سیمای جهل در غرب (ترجمه: سید خلیل خلیلیان). تهران: انتشارات ناصر خسرو.
قطب، محمد. (1989م). الإنسان بین المادیة والإسلام. القاهرة: دار الشروق.
قمیحة، جابر. (1984م). المدخل إلى القیم الإسلامیة. القاهرة: دار الکتاب المصری؛ بیروت: دار الکتاب اللبنانی.
قمیحة، جابر. (1992م). الزحف المدنس. القاهرة: مکتبة النهضة.
قمیحة، جابر. (2004م). على هؤلاء بشعری بکیت. القاهرة: دار التوزیع والنشر الإسلامیة.
قمیحة، جابر. (2015م). السیرة الذاتیة. تم الاسترجاع من www.jaberkomeha.com
قمیحة، جابر. (2015م). حوار مع منافق. قسم الأشعار. تم الاسترجاع من www.jaberkomeha.com
میرصادقی، جمال. (1388ش). واژه‌نامه هنر شاعری. تهران: انتشارات کتاب مهناز.
النحوی، عدنان. (1987م). الأدب الإسلامی: إنسانیته وعالمیته. [مکان النشر غیر مذکور]: دار النحوی للنشر والتوزیع.
الندوی، محمد الرابع الحسنی. (1985م). الأدب الإسلامی وصلته بالحیاة. بیروت: مؤسسة الرسالة.