تحلیل تصنیف و ترجمۀ متون فقهی‌حقوقی بر اساس اصل همکاری گرایس، مطالعۀ موردی: متاجر لمعۀ دمشقیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد مترجمی زبان عربی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران

2 استادیار گروه مترجمی زبان عربی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران

چکیده

ارتباطات زبانی بدون همکاری دوسویه شکل نخواهد گرفت و هر خدشه‌ای که متوجه این همکاری شود، بر شکل‌گیری ارتباط و فرایند تبادل پیام اثر می‌گذارد. الگوی اصل همکاری گرایس با داشتن چهار اصل زیرمجموعه‌ای کمیت، کیفیت، ربط و شیوۀ بیان، یکی از مهم‌ترین رویکردهای مطالعاتی در توصیف و تشریح همکاری متقابل طرف‌های سهیم در ارتباطات زبانی است. الگوی یاد شده مبنای تحلیل باب متاجر لمعۀ دمشقیۀ شهید اول و ترجمۀ علی شیروانی از این باب، در پژوهش حاضر است، زیرا متون فقهی‌حقوقی به دلیل زبان و بیان خاصی که دارد، مستعد نقض مبانی اصل همکاری است. هدف از پژوهش مذکور، تحلیل روشمند شیوۀ تصنیف و ترجمۀ متون فقهی‌حقوقی در چهارچوب الگوی اصل همکاری است تا بدین‌وسیله مسائل ارتباطی بین طرف‌های فرستنده و دریافت‌کننده در ژانر فقهی‌حقوقی آشکار گردد. روش پژوهش، توصیفی‌تحلیلی است. نتایج پژوهش نشان داد که تأیید یا نقض مبانی اصل همکاری در ترجمۀ متاجر تنها به فن بیان و سبک نگارش شیروانی بستگی ندارد، اسلوب نگارش متن مبدأ نیز در این فرایند سهیم است؛ رعایت یا نقض مبانی اصل همکاری در متاجر و ترجمه‌اش روند ثابتی ندارد و قابل پیش‌بینی هم نیست؛ موارد تأیید یا نقض مبانی اصل همکاری در ترجمۀ متاجر، همیشه شبیه متن اصلی آن نیست؛ کمیت و شیوۀ بیان، بیش از کیفیت و ربط، اصل همکاری را در متاجر و ترجمه‌اش نقض کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [العربیة]

تحلیل النصوص الفقهیة-القانونیة المصنفة والمترجمة فی ضوء مبدأ غرایس التعاونی: المتاجر فی اللمعة الدمشقیة نموذجاً

نویسندگان [العربیة]

  • عباس مؤمن برمی 1
  • مرتضی زارع برمی 2
1 ماجستیر فی الترجمة العربیة، کلیة العلوم الإنسانیة، جامعة دامغان، دامغان، إیران
2 أستاذ مساعد فی قسم الترجمة العربیة، کلیة العلوم الإنسانیة، جامعة دامغان، دامغان، إیران
چکیده [العربیة]

سیتم التواصل اللغوی بالتعاون الثنائی، وأی ضرر یلحق بهذا التعاون سیؤثر على تکوین التواصل وعملیة تبادل محتوی النص. یعد نموذج مبدأ غرایس التعاونی الذی یعتمد على أربعة مبادئ فرعیة تسمى الکمیة والجودة والملاءمة والطریقة، أحد أهم مناهج الدراسة لوصف التعاون المتبادل وشرحه بین الجهات الفاعلة فی التواصل اللغوی. یشکل هذا النموذج أساس تحلیل کتاب المتاجر من اللمعة الدمشقیة للشهید الأول وترجمته لعلی الشیروانی فی هذه الدراسة، لأن النصوص الفقهیة-القانونیة عرضة لانتهاک مبادئ التعاون بسبب لغتها الفرید وتعبیرها الخاص. تهدف هذه الدراسة إلى التحلیل المنهجی لأسلوب النصوص الفقهیة-القانونیة المصنفة والمترجمة فی إطار نموذج مبدأ التعاون من أجل الکشف عن قضایا التواصل بین الجهات المصدرة والمستقبلة فی نوع الفقهیة-القانونیة. تعتمد الدراسة على المنهج الوصفی التحلیلی. أظهرت نتائج البحث أن التحقق من مبادئ التعاون أو إنتهاکها فی ترجمة المتاجر لا یعتمد فقط على أسلوب الشیروانی فی التعبیر والکتابة، بل یساهم أسلوب کتابة النص المصدر أیضاً فی التحقق من مبادئ التعاون أو إنتهاکها؛ إن عملیة تحقق أو انتهاک مبدأ التعاون فی المتاجر وترجمتها لیست ثابتة ولا یمکن التنبؤ بها؛ إن حالات تحقق أو إنتهاک مبادئ التعاون فی ترجمة المتاجر لا تتشابه دائماً مع حالات التحقق أو الإنتهاک لها فی نصها الأصلی؛ تنتهک الکمیة والطریقة مبدأ التعاون فی المتاجر وترجمتها، أکثر من الجودة والملاءمة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التصنیف والترجمة
  • النص الفقهی-القانونی
  • اللمعة الدمشقیة (المتاجر)
  • الشهید الأول
  • علی الشیروانی
  • مبدأ غرایس التعاونی

مراجع

آقاگل‌زاده، فردوس، و خیرآبادی، رضا. (1393). زبان‌شناسی خبر: به سوی ارائه الگوی تولید خبر در چارچوب رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی (چاپ اول). تهران: علمی.
زراعت، عباس، و مسجدسرایی، حمید. (1390). متون فقه (1) (چاپ چهارم). تهران: خط سوم.
زرگوش‌نسب، عبدالجبار، و سعیدی، داوود. (1401). تحلیل معناشناختی و کاربردشناختی مقدمات سه‌گانۀ شیخ انصاری در حجیت خبر واحد. فقه و اصول، 54(2)، 31-52.
شهید اول [شیخ أبی عبدالله شمس‌الدین محمد بن جمال‌الدین مکی العاملی]. (1390). لمعه دمشقیه (ترجمه و تبیین: علی شیروانی و محسن غرویان، جلد اول، چاپ 41). قم: الفکر؛ ناشر همکار: اندیشۀ مولانا.
شهید ثانی [زین‌الدین بن علی]. (1388). فقه 1: «شرح لمعه دمشقیه» (ترجمه: حمید مسجدسرایی). کاشان: اندیشه‌های حقوقی.
عباس‌زاده، فرنگیس، و گرجیان، بهمن. (1400). تجزیه و تحلیل گفتمان دادگاه بر اساس اصول همکاری گرایس از دیدگاه زبان‌شناسی حقوقی. زبان و زبان‌شناسی، 17(33)، 155-175.
کائو، دبرا. (1397). اصول ترجمۀ حقوقی (ترجمه: محمد عباس‌نژاد و سعید افزون، چاپ دوم). تهران: قطره.
مؤمنی، نگار، و عزیزی، سیروس. (1394). نقش تغییر موضوع و نقض اصول گرایس توسط متهم در بازجویی‌ها: مطالعۀ موردی در آگاهی تهران بزرگ. زبان‌پژوهی، 7(16)، 159-177.
Bowers, F. (1989). The Linguistic Aspects of Legislative Expression. Vancouver: University of British Columbia.
Danet, B. (1980). Language in The Legal Process. Law and Society, 14(3), 447-563.
de Groot, G. R. (1988). Problems of Legal Translation from the Point of Viwe of a Comparative Lawyer. Xlth World Congress of FTT Proceedings: Translation –Our Future, Maastricht: Euroterm, 407-421.
Endicott, T. (2000). Vagueness in Law. Oxford: Oxford University Press.
Grice, H. P. (1989). Studies in the way of words. Cambridge: Harvard University Press.
Grise, H. P. (1975). Logic and conversation. Cole P. & Morgan J. L. (eds.) Syntax and semantics: speech Arts3, New York: Academic Press, 58-85.
Kurzon, D. (1998). Language of the law and Legal Language. Lauren Christer and Marianne Nordman (eds). Special Language: From Humans Thinking to Thinking Machines, Clevedon: Multilingual Matters, 283-290.
Mellinkoff, D. (1963). The Language of the Law. Boston: Little, Brown and Company.
Mey, J. L. (2001). Pragmatics: An Introduction. New York: Blackwell publishing.
Salmi-Tolonen, T. (2004). Legal Linguistic Knowledge and Creating and Interpreting Law in Multilingual Environments. Brooklyn Journal of international Law, 29(3), 1167-1191.
Sarcevic, S. (1997). New Approach to Legal Translation. The Hague: Kluwer Law International.
Schauer, F. (1987). Precedent. Standford Law Review, 39, 571.
Smith, S. A. (1995). Cultural Clash: Anglo American Case Law and German Civil Law in Translation. Marshall Morris (ed.). Translation and the Law, Amsterdam: John Benjamins, 179-200.
Thomas, J. (1995) Meaning in Interaction: An Introduction to pragmatics. London: Longman.
Tiersma, P. M. (1999). Legal Language. Chicago: Chicago University Press.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 دی 1402
  • تاریخ بازنگری: 18 اردیبهشت 1403
  • تاریخ پذیرش: 30 اردیبهشت 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار