سبک شناسی آماری داستان حضرت موسی (ع) در سوره های قصص و طه با الگوی هونور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه خوارزمی. ‌تهران. ایران

2 قسم اللغة العربیة وآدابها

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی

چکیده

چگونگی قرار گرفتن کلمات در جمله و نقش آن در انتقال معنی مورد نظر به مخاطب، در شاخه‌ای از علم بلاغت، مورد بررسی قرار می‌گیرد که "سبک‌شناسی" نامیده می‌شود و یکی از شاخه‌های آن، سبک‌شناسی آماری است. در این رویکرد، سبک نگارش اشخاص، بر اساس آمار و ارقام، استخراج شده و از نظر علمی و به دور از اظهار نظر شخصی، تعیین می‌شود. این پژوهش قصد دارد شیوه بیان داستان زندگانی حضرت موسی (ع) که یکی از پر تکرارترین موضوعات آیات قرآن است را از منظر سبک‌شناسی آماری و بر اساس معادله هونور بررسی نماید. بدین منظور، آیات 3 تا 50 سوره قصص و 9 تا 98 سوره طه انتخاب شده‌اند. نتایج تحقیق، حاکی از آن است که بیشترین غنای واژگانی، مربوط به بخش "انکار معجزات و عدم پذیرش توحید از سوی فرعون و پیروانش" در سوره قصص و بخش "داستان کودکی حضرت موسی (ع)" در سوره طه و کمترین غنای واژگانی در هر دو سوره نیز مربوط به بخش "سرانجام فرعون و پیروانش و پاداش مؤمنان" است. علاوه بر این، آمارها نشان می‌دهند که در موقعیت‌های حساس و یا بیان موضوعات متنوع، مانند: بیان کیفیت گفتگو میان حضرت موسی (ع) و فرعون، سخن گفتن خداوند با موسی (ع) در سرزمین طوی و همچنین هنگامی که مخاطب مستقیم آیات، شخص نبی اکرم (ص) است، خداوند از به کار بردن کلمات تکراری پرهیز کرده و مطالب اصلی و کلیدی را به صورت مختصر و مفید، بیان نموده است؛ لذا همین امر، سبب افزایش غنای واژگانی آیات مذکور شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

الأسلوبیّة الإحصائیّة لقصّة موسى (ع) فی السورتی القصص وطه وفقاً لمعادلة هونور

نویسندگان [العربیة]

  • زهره ناعمی 1
  • عبدالله حسینی 2
  • سمیه مدیری 3
1 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Kharazmi University, Tehran
2 الخوارزمی، طهران
3 طالبة الدکتوراه فی اللغة العربیة وآدابها بجامعة خوارزمی، طهران
چکیده [العربیة]

إنّ کیفیّة وضع الکلمات فی الجملة، ودورها فی نقل المعنى المطلوب إلى الجمهور تدرس فی فرع من فروع علم البلاغة تسمّى "الأسلوبیّة"، وأحد فروعها هو الأسلوبیّة الإحصائیّة. وفی هذا الاتّجاه، یتمّ تحویل أسلوب کتابة الأشخاص إلى الإحصائیات، والأرقام، بطریقة علمیّة، وبعیدة عن الرأی الشخصی. ویهدف هذا البحث إلى التعرّف على طریقة سرد قصة حیاة موسى (ع)، والتی تعدّ من أکثر الموضوعات تکراراً فی آیات القرآن، خلال المنهج الإحصائی، ومستفیداً من معادلة هونور. فتمّ اختیار الآیات 3 إلى 50 من سورة القصص، و 9 إلى 98 من سورة طه. وتدلّ نتائج البحث على أنّ أعلى الثروة اللفظیّة مرتبطة بقسم "إنکار المعجزات وعدم قبول فرعون وأتباعه التوحید" فی سورة القصص، وقسم "قصّة طفولة موسى (ع)" فی سورة طه، وأدنى الثراء اللفظی فی کلتی السورتین مرتبط بقسم "عاقبة فرعون وأتباعه وأجر المؤمنین". ومضافاً إلى ذلک، تشیر الإحصائیات إلى أنّه فی المواقف الحساسة، أو التعبیر عن موضوعات مختلفة، نحو: التعبیر عن کیفیة تبادل المفردات بین موسى (ع) وفرعون، حوار الله تعالی مع موسى (ع) فی أرض طوى، وکذلک فی المواقف التی یکون مخاطب کلام الله شخص الرسول الکریم (ص)، قد تجنّب الله تعالى عن تکرار الکلمات، وعبّر عن المضامین الرئیسیّة، والأساسیّة بطریقة موجزة، ومفیدة، وهذا الأمر قد أدّى إلى زیادة الثراء المعجمی للآیات المذکورة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الأسلوبیّة الإحصائیّة
  • الثروة اللفظیّة
  • معادلة هونور
  • قصّة موسی (ع)
  • سورة القصص وطه
بلیث، هنریش. (1989م). البلاغة والأسلوبیة. ترجمة وتقدیم وتعلیق: محمد العمری. ط1. منشورات دراسات أساس فاس.
بهشتی پور، فاطمة، و نظری علیرضا. (1400ش). مقارنة أسلوبیة للثروة المعجمیة ودلالتها بین السور المکیة والمدنیة فی القرآن الکریم. بحوث فی اللغة العربیة، 24، 75-100.
طباطبایی، محمد حسین. (1381ش). تفسیر المیزان. ترجمة: محمد باقر موسوی همدانی. قم: دار العلم.
الطبرسی، أمین الإسلام أبی علی الفضل بن الحسن. (2006م). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المرتضی.
عرب یوسف آبادی، عبدالباسط، رقیة محمودی، و محسن أحمدی. (1398ش). سبک شناسی آماری سوره حدید و تغابن بر اساس مدل جانسون. پژوهش‌های قرآنی در زبان و ادبیات، 4(7)، 47-62.
مدیری، سمیه. (1399ش). المقارنة بین نهج البلاغة والصحیفة السجادیة على أساس الأسلوبیة الإحصائیة (رسالة ماجستیر). جامعة تربیت مدرس، طهران، ایران.
مصلوح، سعد. (1992م). الأسلوب، دراسة لغویة إحصائیة (ط3). القاهرة: عالم الکتب.
مصلوح، سعد. (1993م). فی النصّ الأدبی: دراسة أسلوبیّة إحصائیّة (ط1). القاهرة: عین للدراسات والبحوث الإنسانیّة والاجتماعیّة.
مکارم شیرازی، ناصر. (1387ش). تفسیر نمونه (چ 36). تهران: دار الکتب الاسلامیه.
Abbasian, Gh. R., & Shiri Parizad, M. (2011). Validation of lexical frequency profiles as a measure of lexical richness in written discourse. Journal of Technology & Education, 5(2), 125-131.
Bagavandas, M., & Manimannan, G. (2004). Quantification of stylistic traits: A statistical approach. 7es Journees internationales d’Analyse statistique des Donnees Textuelles, 70-78.
Bagirzade, Z. M. (2019). Rhetoric, linguistics and stylistics. Russian Linguistic Bulletin, 3(19), 41-43.
Biber, D. (1995). Dimensions of register variation: A cross-linguistic comparison. Cambridge University Press.
Boukhaled, M. A., Frontini, F., Bourgne, G., & Ganascia, J. G. (2015). Computational study of stylistics: A clustering-based interestingness measure for extracting relevant syntactic patterns. International Journal of Computational Linguistics and Applications, 6(1), 45-62.
Bozkurt, I. N., Baghioglu, O., & Uyar, E. (2007). Authorship attribution, performance of various features and classification methods. Conference: Computer and Information Sciences, 1-5.
Fowler, R. (1987). A dictionary of modern critical terms (2nd ed.). London and New York: Routledge and Kegan Paul Ltd.
Halliday, M. A., & Hassan, R. (1976). Coherence in English. London: Longman.
Honore, A. (1979). Some simple measures of richness of vocabulary. Association for Literary and Linguistic Computing Bulletin, 7(2), 172-177.
Hoover, D. L. (2003). Another perspective on vocabulary richness. Computers and the Humanities, 37, 151-178.
Hout, R., & Vermeer, A. (2007). Comparing measures of lexical richness. In Modelling and assessing vocabulary knowledge (pp. 121-138). Amsterdam: Benjamins.
Howedi, F., Mohd, M., Aborawi, Z., & Jowan, S. (2020). Authorship attribution of short historical Arabic texts using stylometric features and a KNN classifier with limited training data. Journal of Computer Science, 16(10), 1334-1345.
Hye Seung Ha. (2019). Lexical richness in EFL undergraduate students’ academic writing. English Teaching, 74(3), 3-28.
Kubát, M., & Milička, J. (2013). Vocabulary richness measure in genres. Journal of Quantitative Linguistics, 20(4), 339-349.
Perelman, Ch. (1971). The new rhetoric. Holland: Reidel Publishing Company.
Stamatatos, E. (2009). A survey of modern authorship attribution methods. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 60(3), 538-556.
Stamatatos, E., Fakotakis, N., & Kokkinakis, G. (2000). Automatic text categorization in terms of genre and author. Computational Linguistics, 26(4), 471-495.
Torruella, J., & Capsada, R. (2013). Lexical statistics and typological structures: A measure of lexical richness. 5th International Conference on Corpus Linguistics, 447-454.
Winter, B. (2020). Statistics for linguists: An introduction using R. New York: Routledge.