بررسی کارکرد تاکید، دلالت‌ها و چالش‌های ترجمه آن در قرآن کریم (موردکاوی سوره فاطر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیات عربی - دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

2 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

3 خریج الدّکتوراه فی قسم اللغة العربیة وآدابها بجامعة اصفهان

چکیده

تأکید به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های زبانی و معنوی برای اغراض بلاغی به کار می‌رود. جستار حاضر با روش توصیفی- تطبیقی کوشیده علاوه بر توصیف جایگاه تأکید و تأثیر آن در بلاغت سوره فاطر، دو مقوله روش‌ها و ابزارهای این مؤلفه زبانی- معنوی را تبیین کرده، بازتاب نحوه و کیفیت ترجمه تفسیری آن را در متن مقصد پردازش کند. نتیجه نشان می‌دهد معنی، به وجودآورنده ساختار و ترکیب‌های گوناگون در آیات است؛ به‌عبارتی پرداختن به موضوع احتجاج و بیان حتمیت در معاد در سوره فاطر، عامل اصلی تأکید در این سوره بوده است. همچنین از میان انواع روش‌ها، تأکید به وسیله «إِنَّ» کاربردی‌ترین نوع تأکید در سوره فاطر بوده که با 18 بار کارکرد، بیشترین بسامد را داشته است. در متن مقصد نیز اهتمام به بازتاب حروف تأکیدی بیش از تأکیدات انتزاعی از ساختارهای نحوی بوده است؛ یعنی مترجم بیشتر با تکیه بر واژه‎محوری و سپس جمله‎محوری، روش تأکید با حروف را با استفاده از برخی قیدها و عبارت‌های سرآغاز کلامی برابریابی کرده، در حالی که به معنی تأکیدی برخاسته از ترکیب‎ها و ساختارها توجهی نشده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [العربیة]

دراسة وظیفة التوکید ودلالاته وإشکالیات ترجمته فی القرآن الکریم (سورة فاطر نموذجا)

نویسندگان [العربیة]

  • عبدالأحد غیبی 1
  • مهین حاجی زاده 2
  • سیامک اصغرپور 3
1 الأستاذ فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها بجامعة الشّهید مدنی بأذربیجان، ایران.
2 الأستاذة فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها بجامعة الشّهید مدنی بأذربیجان، تبریز، ایران.
3 خریج الدّکتوراه فی قسم اللغة العربیة وآدابها بجامعة اصفهان
چکیده [العربیة]

تعدّ بنیة الأسلوب البیانی أکثر أداة الکاتب توظیفا لتأثیر الکلام فی المتلقی. یجب أن تکون أصداء الأسلوب لهذه البنى البیانیة فی اللغة الهدف بشکل التأثیر المماثل فی المتلقین. «الأسلوب هام رغم کونه أقل أهمیة بالنسبة للمضمون». یستعمل التوکید کإحدى مؤشرات لغویة ومعنویة لأغراض بلاغیة. هذا وسعت المقالة معتمدة على المنهج الوصفی المقارن إلى وصف مکانة التوکید وأثره فی بلاغة سورة الفاطر من القرآن الکریم ومعالجة مؤشرتی الأنماط والآلیات للتوکید کمیزة لغویة معنویة لتبیین صدى کیفیة ونوعیة ترجمته التفسیریة فی النص الهدف. وتبین النتیجة أن المعنى یشکل البنیة والتراکیب المختلفة للآیات، أی أن تناول قضیة الاحتجاج وبیان الحتمیة فی المعاد فی سورة الفاطر هو السبب فی توظیف التوکید فی السورة. فکان التوکید ب‍ (إنّ) أکثر الأنماط التوکیدیة توظیفا فی السورة لتردده ب‍ 18 مرة. وکذلک فی النص الهدف کان الاهتمام بأصداء بعض المؤشرات التوکیدیة التی نُفذت بالحروف أکثر من التوکیدات الانتزاعیة من البنى النحویة، بمعنى أن المترجم قام بعملیة التکافؤ بالاعتماد على المفردات والجمل لنقل الأنماط التوکیدیة بالحروف وبالاستعانة من القیود والعبارات الابتدائیة للکلام دون الاهتمام بالمعنى التوکیدی المنتزع من التراکیب والبنى.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • المؤشرات اللغویة
  • التوکید
  • الترجمة التفسیریة
  • الأغراض البلاغیة
  • سورة فاطر

مراجع

القرآن الکریم.
ابن جنی، أبو الفتح. (1952م). الخصائص (المجلد الأول). تحقیق: محمد علی النجار. القاهرة: دار الکتب المصریة.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1988). لسان العرب، تحقیق: عبد الله علی الکبیر، محمد أحمد حب الله، وهاشم محمد الشاذلی. القاهرة: دار المعارف.
بلاوی، رسول. (1396ه‍). «مثیرات التکرار الترنمی فی شعر هارون هاشم رشید (دیوان وردة على جبین القدس أنموذجا)». فصلیة اللسان المبین (بحوث فی الأدب العربی)، 8(27)، 1-26.
جیگاره، مینا، و نظربیگی، شرمین. (2017). «برابرهای تأکیدی در دو زبان عربی و فارسی». مجلة زبان و ادبیات عربی، 16.
حسن، عباس. (لا تا). النحو الوافی. لا مکان.
حسین، طه. (1926م). فی الشعر الجاهلی. القاهرة: دار الکتب المصریة.
رضایی، رضا. (2014). «بلاغت اسلوب "تکرار" در مضامین طنز محمد مهدی جواهری و تحلیل معانی ثانویة». مجلة زبان و ادبیات عربی (مجلة ادبیات و علوم انسانی سابق)، 12، 101-126.
الزرکشی، بدر الدین. (1425). البرهان فی علوم القرآن، تحقیق: محمد أبو الفضل إبراهیم. بیروت: المکتبة العصریة.
سالم محیسن، محمد. (1386ش). لهجه‎های عربی در قرائت‎های قرآنی (المقتبس من اللهجات العربیة والقرآنیة)، ترجمة: قاسم بستانی. أهواز: جامعة شهید تشمران.
السامرائی، فاضل صالح. (2008). معانی النحو (الطبعة الثالثة). عمان: دار الفکر.
سلیمی، زهرا، و نظری، علیرضا. (2020). «دراسة الأبنیة الصرفیة ودلالاتها (فی ألفاظ القرآن الکریم، أنموذجا وفقا لآراء المفسرین)». دراسات الأدب المعاصر، 12(48)، 135-156.
عبد السلام، شیخ أحمد. (2006). «المنظور الثقافی لدراسة الأسالیب البیانیة». المجلة العربیة للآداب، 3(1)، 25-50.
الغلایینی، مصطفى. (1968). جامع الدروس العربیة. بیروت: المکتبة العصریة.
مکارم شیرازی، ناصر. (1974). تفسیر نمونه (المجلد 18). طهران: دار الکتب الإسلامیة.
ناصری، مهدی، دهقان‌زاد، رسول، و برزنونی، حسن. (2015). «روش‌شناسی ترجمه ادوات تأکید در ترجمه‌های معاصر قرآن کریم (مطالعه موردی إِنَّ، إِنَّما، نون تأکید)». مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، 2(4)، 139-166.
نجار، علی. (2002). اصول و مبانی ترجمه قرآن. رشت: نشر مبین.
نیدا، یوجین، و تیبر، جارلز. (2003). «تشریح عملیاتی مفصل ترجمه کتاب مقدس به تمام زبان‌های جهان»، ترجمة: عباس امام. ترجمان وحی، 13، 54-77.
نیدا، یوجین، و تیبر، جالز. (2014). نظریه و عمل در ترجمه، ترجمة: آناهیتا امیرشجاعی و زهرا داوریان. گرگان: نوروزی.
نیومارک، بیتر. (2003). دوره آموزشی فنون ترجمه ویژه مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد، ترجمة: منصور فهیم و سعید سبزیان. طهران: رهنما.
هاشمی، أحمد. (1991). جواهر البلاغة فی المعانی والبیان والبدیع (الطبعة الثانیة). طهران: مؤسسة الصادق للطباعة والنشر.
هاشمی، أحمد. (2003). جواهر البلاغة، ترجمة: حسن عرفان (المجلد الأول، الطبعة 16). قم: نشر بلاغت.
Newmark, P. (1982). Approaches to translation. Oxford: Pergamon Press.
Sabuni, A. (1973). El-lubab fe el-nahiv. Beirut: Dar Al-Sharq El-Arabiyyah.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 27 اسفند 1402
  • تاریخ بازنگری: 21 خرداد 1403
  • تاریخ پذیرش: 23 خرداد 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار