سبک‌شناسی آوایی دعای صباح امام علی علیه‌السلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه ادبیات عرب، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد آبادان، آبادان، جمهوری اسلامی ایران

2 گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد آبادان، آبادان، ایران

چکیده

کلام معصومین علیهم‌السلام پس از قرآن کریم فصیح‌ترین و بلیغ‌ترین کلام است و اوج این فصاحت و بلاغت را در هنگامة سخن گفتن ایشان با پروردگار متعال می‌توان یافت. اگر این منابع، همانند دیگر منابع ادبی در بستر علوم کنونی مانند علم سبک‌شناسی بررسی شود، علاوه بر درک ظرایف ادبی آن‌ها، موضوع و محتوایشان نیز برای مخاطب بیان می‌گردد. دانش سبک‌شناسی در سال‌های اخیر به دفعات زیاد در تحلیل سور قرآن کریم و سایر متون مذهبی مورد استفاده قرار گرفته است. این علم، به تحلیل یک متن در لایه‌های گوناگونی همچون لایة صرفی، نحوی، بلاغی و آوایی می‌پردازد تا با بررسی ویژگی‌های هر لایه و میزان تکرار هر کدام از این ویژگی‌ها در متن، دیدگاه و احساس خالق اثر را برای مخاطب بیان کند. در این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی، سبک‌شناسی دعای صباح امیرالمؤمنین علیه‌السلام که از ادعیة بسیار گران‌قدری است که خواننده را مبهوت قدرت کلام گویندة خویش می‌سازد، از منظر لایة آوایی انجام گرفته است تا ویژگی‌های منحصر به فرد آوایی آن استخراج گردد. از جملة این ویژگی‌ها می‌توان به تقسیم عبارات به بخش‌های مسجّع سه یا چهارجمله‌ای و ظرافت در تکرار برخی حروف برای القای احساساتی همچون توجّه به ملکوت، ابراز عجز درونی و ایجاد حرارت و شور مناجات، اشاره نمود. ویژگی‌های مذکور به همراه برخی مشخّصه‌های آوایی دیگر، قلب خواننده را از احساس خشیت و انس با پروردگار متعال لبریز نموده، مفاهیم دعا را در ذهن او ماندگار می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

الأسلوبیه الصوتیه فی دعاء الصباح للإمام علیّ علیه السلام

نویسندگان [العربیة]

  • لیلا فدامین 1
  • رحیمة جولانیان 1
  • صادق ابراهیمی کاوری 2
1 قسم الأدب العربی، کلیة العلوم الإنسانیة، جامعة آزاد الإسلامیة، فرع آبادان، آبادان، جمهوریة الإسلامیة فی إیران
2 قسم الأدب العربی، جامعة آزاد الإسلامیة، فرع آبادان، آبادان، ایران
چکیده [العربیة]

إنّ کلام المعصومین علیهم السلام هو أفصح الکلام و أبلغها بعد القرآن الکریم، ونجد قمّة هذه البلاغة فی حدیثهم مع الله سبحانه و تعالی. وإذا تمّ البحث عن هذه المصادر کغیرها من المصادر الأدبیة فی سیاق العلوم الحالیة مثل علم الأسلوب، مضافاً إلی فهم دقائقها الأدبیة، فیستبین أیضاً شرح موضوعها ومحتواها للمخاطبین. وفی السنوات الأخیرة، تمّ إستخدام الدراسة الأسلوبیة عدّة مرّات فی تحلیل القرآن الکریم والنصوص الدینیة الأخری. یقوم هذا العلم بتحلیل النصّ فی مستویات مختلفة کالصرفیة والنحویة والبلاغیة والصوتیة للتعبیر عن وجهة نظر مبدع الکلام للمخاطبین من خلال دراسة میّزات أیّ مستوی و مقدار ما تکرّر کلّ من هذه المیّزات فی النصّ. و فی هذه الأطروحة، تمّ البحث عن أسلوب دعاء الصباح لأمیرالمؤمنین علیه السلام الذی یعدّ من أغلی الأدعیة التی تذهل القارئ بقوّة کلام المتکلّم بالمنهج الوصفی التحلیلی من منظر المستوی الصوتی من أجل إستخراج سماته الصوتیة الفریدة. ومن هذه الخصائص یمکن أن نشیر إلی تقسیم العبارات إلی أقسام من ثلاث أو أربع جمل مسجّعة، وإناقة تکرار بعض الحروف لإثارة مشاعر مثل الإهتمام بالملکوت، وإبراز العجز فی النفس، وتهییج مشاعر الدعاء والمناجاة. إنّ المیّزات المذکورة، مع بعض المیّزات الصوتیة الأخری، تملأ قلب القارئ الشعور بالرهبة والألفة مع الله سبحانه و تعالی، وتجعل مفاهیم الدعاء فی باله دائما.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الإمام علیّ علیه السلام
  • الدعاء الصباح
  • الأسلوبیة
  • المستوی الصوتی
قرآن کریم.
انیس، ابراهیم. (1975). الاصوات اللغویه (الطبعة السادسة). قاهره: المکتبة الأنجلو المصریة.
شمیسا، سیروس. (1401ش). سبک‌شناسی شعر (چاپ هشتم). تهران: میترا.
عبّاس، حسن. (1998). خصائص الحروف العربیّه و معانیها. دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
قاسم‌پیوندی، زهرا، ابن‌الرسول، سید محمدرضا، و خاقانی، محمد. (1393ش). سبک‌شناسی دعای مکارم‌الاخلاق. علوم حدیث، 19(3)، 3-27.
قمی، عبّاس (خاتم المحدّثین). (1395ش). مفاتیح الجنان (مهدی الهی قمشه‌ای، مترجم). قم: نشر مشائی، چاپ اول.
موسوی بلده، سید محسن. (1389ش). تجوید و آواشناسی (چاپ اول). قم: قرآن و حدیث.