گونه‌شناسی و مدل‌یابی تشبیهات و مثل‌های قرآنی و دلالت‌های تربیتی آن برای تدریس دروس ادبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار

2 استادیار، گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

نگاه به دروس تخصصی در راستای خلق موقعیت‌های تربیتی، رویکردی است که همیشه در محافل تربیتی مورد تائید و استقبال بوده است. در همین راستا، هدف پژوهش حاضر، شناخت گونه‌های مثل‌ها و تشبیهات قرآنی جهت استخراج مدل توصیفی آن‌ها و دریافت دلالت‌های مرتبط تربیتی برای دروس ادبی می‌باشد. برای دست‌یابی به این منظور و به دلیل چندوجهی بودن مقاله حاضر، روش پژوهش ترکیبی از مراحل پدیدارشناسی توصیفی در مرحله رجوع به آیات قرآن، تحلیل و کدگذاری داده‌ها به شیوه استراتژی داده‌بنیاد با نرم‌افزار MAXQDA در سه بخش کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی و روش استنتاج از مبانی در بخش دلالت‌های تربیتی برای دروس تخصصی است. محققان ابتدا خوانشی کامل از کلیه آیات قرآن داشته و سپس داده‌های مستخرج را کدگذاری، دسته‌بندی و گونه‌شناسی نموده و مدل نهایی استخراج‌شده را جهت استنباط دلالت‌های تربیتی، مورد استناد قرار داده‌اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که 112 کد باز در رابطه با مثل‌ها و تشبیهات در آیات قرآن وجود دارد که در قالب 4 کد انتخابی انسان، علمی، اعتقادی و قیامت دسته‌بندی شده‌اند. چهار دسته فوق در مرحله بعد به شش کد محوری تقسیم شده‌اند. سپس این داده‌ها در دو بخش تحلیل داده‌های ادبی قرآن و فراتحلیل داده‌های تربیتی استخراج ‌شده و برای دروس ادبی مورد تحلیل قرار گرفته‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [العربیة]

تصنیف ونمذجة الأمثال القرآنیة وانعکاساتها التربویة على المقررات الأدبیة

نویسندگان [العربیة]

  • مهدیه کشانی 1
  • اباذر kafimosavi 2
1 استادیار
2 استادیار، گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
چکیده [العربیة]

إن النظر إلى الدورات المتخصصة من أجل خلق مواقف تعلیمیة هو نهج تمت الموافقة علیه والترحیب به دائمًا فی الأوساط التعلیمیة. وفی هذا الصدد یهدف البحث الحالی إلى معرفة أنواع التشبیهات والتشبیهات القرآنیة من أجل استخراج نموذجها الوصفی والحصول على الدلالات التعلیمیة ذات الصلة بالمقررات الأدبیة. ولتحقیق هذا الغرض ونظراً لتعدد جوانب هذا المقال، فإن منهج البحث عبارة عن مزیج من الخطوات الوصفیة الظاهریة فی مرحلة الإشارة إلى الآیات القرآنیة وتحلیل وترمیز البیانات باستخدام أسلوب استراتیجیة قاعدة البیانات مع برنامج MAXQDA فی ثلاثة أقسام: الترمیز المفتوح، الترمیز المحوری، الترمیز الانتقائی وطریقة الاستدلال من الأساسیات فی قسم الدلالات التعلیمیة للمقررات المتخصصة. قام الباحثون أولاً بقراءة کاملة لجمیع آیات القرآن الکریم ثم قاموا بترمیز البیانات المستخرجة وتصنیفها وتصنیفها واستخدام النموذج النهائی المستخرج لاستنتاج الدلالات التعلیمیة. وتشیر نتائج البحث إلى وجود 112 رمزا مفتوحا تتعلق بالأمثال والأمثال فی آیات القرآن الکریم، مصنفة على شکل 4 رموز اختیاریة: بشریة، علمیة، دینیة، وبعثیة. یتم تقسیم الفئات الأربع المذکورة أعلاه إلى ستة رموز أساسیة فی الخطوة التالیة. ثم تم استخراج هذه البیانات وتحلیلها للمقررات الأدبیة فی قسمین: تحلیل البیانات الأدبیة القرآنیة والتحلیل التلوی للبیانات التربویة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التصنیف
  • النمذجة
  • الأمثال القرآنیة
  • التشبیهات
  • القرآن
  • الدلالات التربویة
  • الدروس الأدبیة

مراجع

ابن منظور، محمد ابن مکرم. (1375). لسان العرب. بیروت: دار بیروت.
آبزن، امین، حافظی، شهرام، و غلامی، عبدالخالق. (1401). طراحی و اعتبارسنجی الگوی مرشدیت سازمانی در سیستم آموزش عالی. انجمن علوم مدیریت ایران، 17(66)، 95-122.
حسنی، محمد، و صادق زاده قمصری، علیرضا. (1400). تبیین فلسفه تربیت رسمی و عمومی (تربیت مدرسه‌ای) در جمهوری اسلامی ایران. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
حسینی دولت‌آباد، حکیمه، و دوستکان، فاطمه. (1401). پژوهشی در تقابل مثل‌های رایج عصر حاضر با قرآن کریم. قرآن، فرهنگ و تمدن، 8-27.
زارعی رضایی، محمدحسین، و همکاران. (1400). تبیین تربیتی مثل‌های قرآنی. سومین کنفرانس بین‌المللی توسعه و ترویج علوم انسانی و مدیریت در جامعه.
سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن. (1395). الاتقان فی علوم القرآن (ترجمه سیدمهدی حائری‌قزوینی). تهران: امیرکبیر.
طاهرزاده، اصغر. (1392). انسان از تنگنای بدن تا فراخنای قرب الهی. اصفهان: لب المیزان.
طاهرزاده، اصغر. (1393). ادب عقل، قلب، خیال. اصفهان: لب المیزان.
عابدی، حیدر علی. (1389). کاربرد روش تحقیق پدیده‌‏شناسی در علوم بالینی. راهبرد، 19(54)، 207-254.
لطیفی، میثم. (1397). روش‌شناسی گونه‌شناسی: رهنمونی بر نظریه‌پردازی در دانش مدیریت. مطالعات مدیریت دولتی ایران، 1(2)، 25-52.
النحلاوی، عبدالرحمن. (1394). مثل‌های قرآنی با رویکرد تربیتی (ترجمه ابراهیم مرادی). تهران: نشر احسان.
هاشمی، احمد. (1386). جواهرالبلاغه. قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه.
Abdullah, N., Abd Rahman, L., & Muhammad Rosli, M. M. (2022). Analisis tinjauan literatur sistematik berkaitan Al-Ijaz dan Al-Itnab dalam Al-Quran: A systematic literature review: Analysis on rhetorical figures of Quranic brevity and verbosity. ‘Abqari Journal, 27(1), 176–192.
Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall, Inc.
Corbin, J., & Strauss, A. (1990). Grounded theory research: Procedures, canons, and evaluative criteria. Qualitative Sociology, 13(1), 3-21.
Hafiz Muhammad Zafar Siddique, & Muhammad Nadeem. (2024). The Quranic rhetoric and Farazdaqh’s poetry. Al-Mahdi Research Journal (MRJ), 5(3), 862–878.
Langdridge, D. (2007). Phenomenological psychology: Theory, research and method. London: Pearson Education Limited.
Muhammad Nasir Mustafa. (2022). Literary influences of the Holy Quran. AL-DURAR, 1(2), 1-16.
Toorang, M. B., & Jamdaqi, E. (2018). Quranic revelations and mystical allegory. Comparative Theology, 9(19), 107-122.  https://doi.org/10.22108/coth.2018.80100.0
Valipour Qaraqeh, H., & Julaei, A. (2020). Reading the stories of the Quran with the terminology approach of fiction literature. Stylistics Studies of the Holy Quran, 4(1), 161-187. https://doi.org/20.1001.1.26455714.1399.3.2.10.2

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 23 فروردین 1403
  • تاریخ بازنگری: 21 خرداد 1403
  • تاریخ پذیرش: 03 تیر 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار