شیخ عبدالقاهر جرجانی در نگاهِ انتقادی نصر حامد ابوزید (با تکیه بر مبحث مجاز) ‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و زبان های خارجی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

چکیده

در اندیشه اسلامی نزاع بر سر مفهوم مجاز، صرفا یک چالش بلاغی نبوده؛ بلکه در گفتمان نقدی معاصر، ‏نیز حضوری برجسته داشته است. آراء بلاغت‌پژوهان کلاسیک، به‌ویژه در مبحث مجاز همواره در ‏مطالعات اسلامی محل اهتمام بوده‌ است. ابوزید (۱۹۴۳م) یکی از متفکران معاصر عربی در ‏پژوهش‌های نوین دینی‌اش با گزینش مؤلفه‌های هرمنوتیک نسبی‌گرا بر خوانشی جدید از اندیشه ‏ جرجانی (۴۷۱هـ) تمرکز کرده که با ریشه فکری شیخ، در تقابل است. در پرتو اینکه صورت-‏بندی آراء جرجانی در اندیشه نصر حامد، نیازمند فهم دقیق است، پژوهش پیش‌رو می‌کوشد با روش ‏استقرائی، در ارتباط با چالش مجاز که حاصل مطالعات نصر حامد بوده، بر مبنای اندیشه هر دو متفکر، ‏تحلیلی ارائه دهد. برآیند پژوهش نشان می‌دهد که ابوزید در مبحث مجاز خوانشی دوگانه از آراء ‏جرجانی دارد؛ نخست: برمجاز لغوی و عقلی در رأی جرجانی اشکال می‌گیرد؛ زیرا بار معنایی برای لغت ‏در مجاز لغوی را در تضاد با دوگانه لغت و کلام در نگاه عبدالقاهر می‌بیند. دوم: از نظر وی، جرجانی ‏نگاهی ادبی به بعضی از پدیده‌های بلاغی نداشته و با خوانشی جدید از استعاره و تشبیه، شبه را به‌عنوان ‏ابزاری برای نسبت دادن نسبی‌گرایی در اندیشه عبدالقاهر به‌کار می‌برد. از دید او، در آن گونه‌های بلاغی ‏که عقلْ با نوعی حصر مواجهه بوده، ارزش بلاغی وجود ندارند؛ اما در استعاره تخییلیه، شبه عقلی، و ‏تمثیل اندیشه نسبی‌گرایی خود را پیاده می‌کند، وتمثیل به‌مثابه تأویل را بهترین دستاورد شیخ دربلاغت و دارای ارزش بلاغی می‌داند. علاوه بر این، دست یافتن به مفاهیم مجازی را همان حقیقتِ نسبی‌‌ ‏تلقی می‌کند.‏

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

Al-Sheikh Abdul Qahir al-Jurjani in the critical view ‎of Nasr Hamed Abu Zaid (the case study: metonymy)‎

نویسنده [العربیة]

  • Elham Baboli Bahmeh
‎ Ph.D in Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Foreign languages, ‎Kashan University, Kashan, Iran.‎
چکیده [العربیة]

The struggle over the concept of metonymy in Islamic thought is not only a ‎rhetorical problem, but a conflict with a presence in contemporary critical ‎discourse where the rhetoricians' opinions about the concept of metonymy ‎were and still are the subject of interest. Nasr Hamid (1943 AD), one of the ‎contemporary Arab thinkers, chooses relative hermeneutic theories. In his ‎religious and critical studies, he was able to present a new reading of the ‎thought of al-Jurjani (471 AH). This paper tries, with a qualitative ‎approach and inductive method, to provide a clear analysis of Abdel ‎Qaher's thought and the dilemma of metonymy as manifested through the ‎studies of Abu Zaid. The results shows that Nasr Hamed tried to read a ‎different reading of Al-Jurjani's thoughts. In the first aspect, he presents a ‎problem in the lexical and rational metonymies of al-Jurjani, because he ‎sees a connotation of the utterance in the lexical metonymy as an antithesis ‎to the duality of language and speech in his opinion. In the second aspect: ‎he deals with a new reading of metaphor and simile, imagining that al-‎Jurjani does not attach rhetorical value to investigative metaphor, sensory ‎likeness, and non-representative analogy; Because the mind falls into a ‎confinement. He also believes that Al-Jurjani presents his interpretive ‎‎(relative) idea in imaginary metaphor, likeness, and representation, where ‎representation is considered as the most important interpretation of his ‎rhetorical achievement. In addition, obtaining the figurative meaning is ‎considered relative truth

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • &lrm
  • : Rational, likeness, intellect, Interpretation

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 06 تیر 1403
  • تاریخ دریافت: 23 اسفند 1402
  • تاریخ بازنگری: 25 اردیبهشت 1403
  • تاریخ پذیرش: 06 تیر 1403