بررسی تطبیقی مصدر منصوب و مرفوع در ترجمه قرآن از رهگذر تحلیل مؤلفه‌ای معنا (ترجمه‌های فولادوند و میبدی )

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه اارک

2 عضو هیئت علمی دانشگاه اراگ

چکیده

در زبان قرآن مصدرها مرفوع و منصوب به کار رفته‌اند حتی در آیاتی یک مصدر منصوب و مرفوع مشاهده می‌شود. مصدر منصوب و مرفوع دارای اختلاف معنایی هستند گاهی مرفوع به عنوان خبر یا مبتدا به کار گرفته شده است و گاهی نیز به صورت منصوب به عنوان جانشین فعل یا تأکید مقاله حاضر با شیوه توصیفی و با بهره‌گیری از مدل «تحلیل مؤلفه‌ای» معنا، به مقایسه دو ساختارمنصوب و مرفوع مصدر سلام و جزاء و تفاوت معنایی آنها در قرآن پرداخته است و با مقایسه دو ترجمه منتخب از تحت اللفظی و معنایی کوشیده است نشان ‌دهد مترجمان در ترجمه دو مصدر چگونه عمل کرده‌اند و آیا برای این دو مصدر به ویژه برای حالت نصبی، به معادل دقیقی در زبان فارسی دست یافته‌اند یا خیر. نتایج بررسی این دو مصدر نشان می‌دهد نباید قضاوتی یکسان در مورد مصدرها چه از لحاظ کارکرد معنایی و چه از لحاظ ترجمه داشت. سلاماً بر آغاز و سلامٌ بر پاسخ آن دلالت می‌کند و سلاما بر خلاف سلامٌ تقریبا ترجمه ناپذیر است و رفع جزاء برخلاف نصب آن بر عمومیت دلالت داشت ونصبش بر حدوث، و امکان ترجمه آن به صورت مصدر و تمایز دو حالت رفعی و نصبی آن وجود داشت. فولادوند در ترجمه سلام و میبدی در ترجمه جزاء از عملکرد بهتری برخوردار بودند مطالعه پیش‌رو می‌تواند بخشی از مطالعات توصیفی ترجمه از عربی، بویژه آیات قرآن باشد. افزون بر این، مطالعه حاضر می‌تواند در تبیین چالش‌های ترجمه از عربی و ارائه برخی راهکارها در جهت رفع آن مفید افتد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [العربیة]

دراسة مقارنة بین المصدر المنصوب و المرفوع فی ترجمة القرآن فی ضوء تحلیل المکونات للمعنا (ترجمة فولاذوند و میبدی)

نویسندگان [العربیة]

  • محمود الشهبازی 1
  • مهدی واحدی کیا 2
1 عضو هیأة التدریسیین بجامعة أراک
2 عضو هیئت التدریسیین فی جامعة اراک
چکیده [العربیة]

أستمل المصدر فی القرآن مرفوعا و منصوبا و هناک آیاتٌ ورد المصدر الواحد فیها مرفوعا و منصوبا. یختلف المصدر فی حالتیه من الناحیة المعنویة إذ المرفوع یتمثل فی الخبر أو المبتدا و یأتی منصوبا کبدل للفعل أو التأکید. هذه المقالة بمنهجها التوصیفی و فی ضوء«تحلیل المکونات» للمعنا تقارن مصدری «سلام» و «جزاء» فی حالتیهما المرفوعة و المنصوبة من ناحیة المعنا و بالتالی توازن ترجمتین مختارتین من الحرفیة و المعنویة لتقویمهما فی ترجمة المصدر وترید أن تردّ علی هذا السؤال: هل حصلتا علی ما یعادل المصدرین بالضبط لاسیما الحالة النصبیة منهما أو لا؟ أما النتائج فلایجوز أن نصدر حکما واحدا فی المصادر معنیً أو ترجمة. «سلاما» یفید علی بدء السلام و «سلامٌ» یفید علی ردّه.«سلاما» مما لایترجم إلی الفارسیة عکسا ل«سلامٌ» أما مصدر «جزاء» فی حالة الرفع فیمثل العمومیة و الثبوت خلافا لنصبه الذی یدل علی الحدوث. یتمکن المترجم من ترجمته الی الفارسیة مصدرا مع التمییز بین حالتیه الرفع و النصب فی الفارسیة. مصدر سلام تمت ترجمته فی ترجمة فولاذوند أدق من ترجمة میبدی إذ میبدی أدق فی ترجمة «جزاء». هذه الدراسة من ضمن الدراسات التوصیفِیة فی الترجمة العربیة لاسیما ترجمة القرآن و تلقی الضوء علی إحدی التحدیات فی الترجمة العربیة و تحاول أن تأتی بحل لها.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • القرآن
  • المصدر
  • تحلیل المکونات
  • الترجمة

مراجع

قرآن کریم
ابن عقیل، عبدالله بن عبدالرحمن. (د. ت.). شرح ابن عقیل علی الفیة ابن مالک. مؤسسة الرسالة.
ابن یعیش، ابن علی. (د. ت.). شرح المفصل. المکتبة التوفیقیة.
ازهری، محمد بن احمد. (2001). تهذیب اللغة. دار إحیاء التراث العربی.
استرابادی، رضی الدین. (2014). کافیة ابن الحاجب. دار الکتب العلمیة.
بیضاوی، عبدالله بن عمر. (1998). أنوار التنزیل و أسرار التأویل (تفسیر البیضاوی) (محمد عبدالرحمن مرعشلی، محقق). دار إحیاء التراث العربی.
حسن، عباس. (1367). النحو الوافی. ناصر خسرو.
حماسة عبداللطیف، محمد. (2000). النحو و الدلالة. دار الشروق.
خانی کلقای، حسین، و حلال خور، کوثر. (1394). بررسی ترجمه و معادل ساختاری مفعول مطلق با محوریّت ترجمه ی استاد فولادوند (بررسی موردی سوره ی نساء). پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، 5(12)، 89-118. 20.1001.1.22519017.1394.5.12.4.7
درویش، محی‌الدین. (1994). إعراب القرآن الکریم و بیانه (۱۰ ج). دار الیمامة.
راستگو، کبری، و فرضی شوب، فرشته. (1396). بررسی هم‌معنایی در گفتمان قرآنی بر پایه‌ نظریه تحلیل مؤلفه‌ای. پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، 7(16)، 11-34. https://doi.org/10.22054/rctall.2017.7813
زمخشری، محمود بن عمر. (1987). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل (مصطفی حسین أحمد، محقق). دار الکتاب العربی.
السامرایی، فاضل صالح. (2007). معانی النحو. دار إحیاء التراث العربی.
صادقی تهرانی، محمد. (۱۴۰۸). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة (۳۰ ج). فرهنگ اسلامی.
فخر رازی، محمد بن عمر. (د. ت.). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب).
الفراء، یحیی بن زیاد. (1980). معانی القرآن. الهیئة المصریة العامة للکتاب.
قونوی، اسماعیل بن عمر. (2001). حاشیة القونوی علی تفسیر الامام البیضاوی. دار الکتب العلمیة.
مکارم شیرازی، ناصر. (1385). شأن نزول آیات قرآن. مدرسه الامام علی بن ابی طالب.
Abdul-Raof, H. (2004). The Qur’an: Limits of translatability. In S. Faiq (Ed.), Cultural encounters in translation from Arabic (pp. 91–106). Multilingual Matters.
Altarabin, M. (2019). Basics of translation; A textbook for Arab University. Cambridge Scholars Publishing.
Dickins, J., Hervey, S., & Higgins, I. (2017). Thinking Arabic translation: A course in translation method (Arabic to English) (2nd ed.). Routledge.
Kembaren, F. R. W. (2014). Translation theory and practice. (n. p.).
Kussmaul, P. (1995). Training the translator. John Benjamins.
Newmark, P. (1988). A textbook of translation. Prentice Hall.
Nida, E. A. (1964). Toward a science of translating. E. J. Brill.
Nida, E. A. (1975). Componential analysis of meaning: An introduction to semantic structures. Mouton.
Palmer, F. R. (1981). Semantics (2nd ed.). Cambridge University Press.
Snell-Hornby, M. (1995). Translation studies: An integrated approach (Revised ed.). John Benjamins. (Original work published 1988)

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 26 فروردین 1403
  • تاریخ بازنگری: 15 مهر 1403
  • تاریخ پذیرش: 24 مهر 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار