تحلیل گفتمان حضرت سلیمان (ع) با قوم خود و حیوانات در قرآن با تکیه بر نظریه ارتباط کلامی رومن یاکوبسن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان- تبریز- ایران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.

چکیده

یاکوبسن نظریه‌پرداز روسی از جمله صاحب نظرانی است که دیدگاهی کامل در حوزه ارتباط کلامی دارد. با تکیه بر رویکردی وی می‌توان به شناخت جامعی از ارتباط گفتاری در یک قصه دست یافت. در نظریه وی، ارتباط کلامی دارای شش مولفه عاطفی، ترغیبی، ارجاعی، فرازبانی، همدلی و ادبی است. داستان حضرت سلیمان (ع) از قصه‌های اندرزمحور می‌باشد که عنصر گفتگو جایگاه والایی در آن به خود اختصاص داده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، داستان حاضر را براساس الگوی یاکوبسن بررسی و به کاوش عناصر زبانی حضرت در ارتباط کلامی با قوم خود و حیوانات پرداخته است. نتایج حاصله از تحقیق گویای آن است که کارکرد عاطفی به اقتضای حال دریافت‌کننده بیشتر در استفاده از قید حالت، کلمات و حروف تاکیدی نمود یافته که در ارتباط حضرت با قوم خود و حیوانات برجسته می‌باشد وحضرت جهت آگاهی دادن به قوم خود و حیوانات از کارکرد ترغیبی استفاده کرده است. در بُعد فرازبانی رمزها گاه بدون وقفه زمانی و گاه نیز در آیات بعدی بازگشایی می‌شود. شخصیت محوری داستان سخنان خود را در ارتباط با قوم خویش با آرایه‌های ادبی چون تشبیه و استعاره آمیخته است تا مخاطب بهتر پذیرای سخنانش باشد. از آنجایی که در کارکرد ارجاعی لاجرم مخاطب باید آگاه از مدلول موجود در کلام باشد تا بتواند صدق و کذب سخن را تشخیص دهد بنابراین استفاده از این کارکرد فقط در ارتباط حضرت با قوم خود نمود یافته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [العربیة]

تحلیل خطاب النبی سلیمان (ع) مع قومه والحیوانات فی القرآن على أساس نظریة التواصل اللفظی لرومان جاکوبسن

نویسندگان [العربیة]

  • حسن اسماعیل زاده باوانی 1
  • قادر احمدی 2
1 استاذ مشارک، قسم اللغة العربیة و آدابها، جامعة الشهید مدنی بأذربیجان
2 طالب دکتوراه فی اللغة العربیة وآدابها، جامعة الشهید مدنی بأذربیجان
چکیده [العربیة]

یعتبر جاکوبسن، واضع النظر الروسی، أحد الخبراء ذوی الرؤیة الکاملة فی مجال التواصل اللفظی. من خلال الاعتماد على منهجه، یمکن تحقیق فهم شامل للتواصل الکلامی فی القصة. فی نظریته، یتکون التواصل اللفظی من ستة ابعاد عاطفیة، مقنعة، مرجعیة، ما فوق لغویة، تعاطفیة و أدبیة. تعتبر قصة حضرت سلیمان (ع) من القصص الموعظة، وقد احتل عنصر الحوار مکانة عالیة فی هذه القصة. قد فحص البحث الحالی قصة حضرت سلیمان (ع) على أساس نموذج یاکوبسن بالمنهج الوصفی التحلیلی و استکشف العناصر اللغویة للحضرت فی التواصل اللفظی. تظهر نتیجة البحث أنه قد تم إنشاء تواصل لفظی متماسک فی القصة، وتم التعبیر عن الوظیفة العاطفیة للنبی أکثر باستخدام الظروف المزاجیة و الکلمات و الحروف التوکیدیة حسب موقف الجمهور، کما استخدم النبی وظیفة الإقناع. لإعلام الجمهور.فی البعد اللغوی الفوقی، یتم أحیانًا فک الرموز دون فاصل زمنی، وأحیانًا یُعاد فتحها فی الآیات التالیة وبما أن هدفه المرکزی کان توجیه رسالة الحق الإلهی ونقلها، فقد مزج کلماته بمصفوفات أدبیة مثل التشبیهات والاستعارات حتى یکون الجمهور أکثر تقبلاً لکلماته.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • علم اللغة
  • قصة النبی سلیمان (ع)
  • التواصل اللفظی مع الناس و الحیوانات
  • رومان جاکوبسن

مراجع

احمدی، بابک. (1370). ساختار و تدویل متن. نشر مرکز.
زحیلى، وهبه. (1422). التفسیر الوسیط (زحیلى) (3 جلد). دار الفکر.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1368). موسیقی شعر. آگاه.
صفوی، کوروش. (1380). از زبان شناسی به ادبیات (چاپ دوم، ج1 و 2). انتشارات سوره مهر.
صویلح، هشام. (2020). وظائف عناصر العلمیة فی الخطاب الصحفی تطبیق علی حطاطة رومان جاکبسون. مجلة الآداب واللغات والعلوم الإنسانیة، 3(1)، 177-191. https://asjp.cerist.dz/en/article/129868
طبرسى، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن (چاپ سوم، 10 جلد). ناصر خسرو.
علوی مقدم، مهیار. (1377). نظریه‌های نقد ادبی معاصر: صورت‌گرایی و ساخت‌گرایی. انتشارات سمت.
الغزالی، عبدالقادر. (2003). اللسانیات و نظریة التواصل رومان یاکوبسن نموذجاً (الطبعة الأولى). دارالحوار للنشر و التوزیع.
گیرو، پی‌یر. (1380ش). نشانه‌شناسی (محمد نبوی, ترجمه). آگاه.
لیتل‌مور، جنت، و تیلور، جان آر. (1401ش). زبان‌شناسی شناختی نظریه‌ها و کاربردها. بوی کاغذ.
مکاریک، ایرناریما. (1384ش). دانش‌نامه نظریه‌های ادبی معاصر (چاپ اول) (مهران مهاجر و محمد نبوی, ترجمه). آگاه.
مکارم شیرازى، ناصر. (1371ش). تفسیر نمونه (چاپ دهم، 28 جلد). دار الکتب الإسلامیة.
یاکوبسن، رومن و دیگران. (1369ش). زبان شناسی و نقد ادبی (مریم خوزان و حسین پاینده، ترجمه). نی.
یاکوبسن، رومن. (1369ش). دو قطب استعاری و مجازی (احمد اخوت, ترجمه). مشعل.
یاکوبسن، رومن. (1376ش). روندهای بنیادین در دانش زبان (چاپ دوم) (کورش صفوی, ترجمه). هرمس.
یاکوبسن، رومن. (1380ش). ساخت‌گرایی، پساساختارگرایی و مطالعات ادبی (فرزان سجودی, ترجمه). سازمان تبلیغات اسلامی حوزه هنری.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 تیر 1403
  • تاریخ بازنگری: 07 آبان 1403
  • تاریخ پذیرش: 26 آذر 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار