بررسی انسجام و روابط واژگانی در سوره مبارکه قمر براساس نظریه هالیدی و رقیه حسن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 زبان و ادبیات عربی. دانشکده ادبیات. دانشگاه خوارزمی. تهران

2 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی

3 دانشجوی دکترای دانشگاه خوارزمی کرج، دبیر رسمی آموزش و پرورش

چکیده

بحث انسجام وازگانی همواره مورد توجه پژوهشگران ادبی بوده است که بیشتر آن‌ها درصد زیادی از مطالعات خود را بر تئوری انسجام متن مایکل هلیدی و رقیه حسن بنا نهاده‌اند. انسجام در واقع از هم‌نشینی واژگانی که مشمول مفهوم خاصی هستند، ایجاد و در نقل مدلولات از پیوند معنایی حاضر بین عوامل متن یاری می‌گیرد. انسجام دستوری، واژگانی و پیوندی از گونه‌های انسجام هستند که در این جستار به بررسی توصیفی_تحلیلی انسجام و روابط واژگانی براساس نظریه هالیدی و حسن در سوره مبارکه قمر که سوره‌ای مکی می باشد، پرداخته شده تا برای مخاطب لایه‌های زیبایی‌شناسی این سوره هرچه بیشتر آشکار گردد. چهار مؤلفه تکرار، ترادف، تضاد و شمول معنایی در سوره قمر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و در پی آن مشخص شد که به منظور تأکید بر انذار و تحذیر مشرکان، تکرار به ویژه تکرار مستقیم، در این سوره نقش پررنگی دارد. از طرفی ترادف و تضاد، هر چند با بسامدی کمتر نسبت به تکرار، در القای معنایی واضح، اثر گذار واقع شده‌اند. شمول معنایی نیز که ارتباطی نزدیک با مبحث مراعات النظیر در با هم‌آیی دارد، در برخی آیات، مضامین را با جزئیات دقیق‌تری تصویرگر شده است تا نهایتاً از طرفی هشدار به مشرکین و از طرف دیگر بازتاب اعمال‌شان و تحقق وعده الهی، در قالب انسجام واژگانی، به نحوی مطلوب ارائه گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

دراسة الترابط والعلاقات المعجمیة فی سورة قمر المبارکة على ضوء نظریة هالیدای ورقیة حسن

نویسندگان [العربیة]

  • علی پیرانی شال 1
  • جلیل حاجی پور طالبی 2
  • علیرضا آهن کار 3
1 أستاذ مشارک فی قسم اللغة العربیة و آدابها بجامعة خوارزمی
2 طالب دکتوراه فی قسم اللغة العربیة و آدابها بجامعة خوارزمی
3 طالب الدکتوراه فی فرع اللغة العربیة و آدابها، معلم إدارة التربیة و التعلیم
چکیده [العربیة]

لقد کان بحث تماسک النص دائما محط اهتمام الباحثین الأدبیین، الذین اعتمد معظمهم فی نسبة کبیرة من دراساتهم على نظریة تماسک النص لمایکل هالیدای ورقیة حسن. والواقع أن التماسک یساعد على تعایش الکلمات التی تخضع لمفهوم محدد، ونقل المعانی من الارتباط الدلالی الحاضر بین عناصر النص. التماسک النحوی والمعجمی والترابطی أنواع من التماسک، فی هذا المقال، قدمنا دراسة وصفیة تحلیلیة حول التماسک والعلاقات المعجمیة، مستندین إلى نظریة هالیدای وحسن، وذلک من خلال سورة قمر المبارکة، وهی سورة مکیة، وذلک من أجل الکشف عن الطبقات الجمالیة لهذه السورة للجمهور قدر الإمکان. وقد تم تحلیل المکونات الأربعة وهی التکرار، والترادف، والتباین، والشمول الدلالی فی سورة القمر، وتبین أن التکرار، وخاصة التکرار المباشر، یلعب دورا بارزا فی هذه السورة من أجل التأکید على تحذیر المشرکین. ومن ناحیة أخرى، فإن المترادفات والتناقضات، على الرغم من أنها أقل تکرارًا من التکرار، أنها فعالة فی إحداث معنى واضح. التضمین الهادف، الذی یرتبط ارتباطًا وثیقًا بموضوع مراعاة النذیر فی الجمع، فی بعض الآیات، تم تصویر المواضیع بمزید من التفصیل، وذلک لتحذیر المشرکین أخیرًا من ناحیة، ومن ناحیة أخرى، وتعکس أفعالهم والوفاء بالوعد الإلهی، فی شکل تماسک معجمی، ینبغی تقدیمها بطریقة مواتیة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • سورة القمر
  • العلاقات الدلالیة
  • التماسک المعجمی
  • هالیدی وحسن

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 25 بهمن 1403
  • تاریخ دریافت: 25 مرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 24 بهمن 1403
  • تاریخ پذیرش: 25 بهمن 1403