بررسی معنا شناختی واژگان متفرد حوزه معنایی حالات و صفات در بافت کلامی نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه بوعلی سینا

2 ندارد

چکیده

در متن نهج البلاغه واژگانی وجود داردکه تنها یکبار به کار رفته است، ازاینرو میتوان آنها را متفرد نامید،برخی ازاین واژگان درحوزه‌ی معنایی خود مترادف دارند،ولی هیچ یک ازاین واژگان مترادف، نمی‌توانددرمحور همنشینی کلام،جایگزین واژه‌ی متفردشود؛ چراکه واژگان متفرددر عین اشتراکات معنایی گاه دربافت کلام بارمعنایی ومفهومی گسترده‌تردارند،که سایرواژگانِ همان حوزه معنایی این ویژگی را ندارند و گاه استفاده از آرایه‌های ادبی که از میان آن‌ها سجع، استعاره و کنایه بیشترین کاربرد را دارد،باعث تمایزواژه‌ی متفردوبه ‌کاررفتن آن دربافت کلام حضرت شده است. دراین پژوهش درصددهستیم با استخراج واژگان متفرد حوزه‌ی معنایی حالات و صفات، چه از نظر معنا و مفهوم و چه از نظر ادبی که برجستگی بیشتری در بافت جمله دارند، به بررسی معانی آن‌ها با توجه به کتب لغت و شروح موجود و مقایسه‌‌ی هر یک از این واژگان با واژگان مترادف هم حوزه اش بپردازیم و با توجه به معانی بدست آمده، تفاوت و فروق معنایی واژگان متفرد با سایر مترادفات در حوزه معنایی خاصش را ذکر کنیم. از این رهگذر به علت استفاده‌ی این واژگان متفرد در بافت کلامی مخصوص خود وگستره‌ی مفهومی خاص و منحصر به فرد هر واژه و ابعاد زیبایی شناختی کلام حضرت دست می‌‌یابیم. از دیگر دستاوردهای این پژوهش این است که آشکار می‌شود واژگان متفرد نسبت به واژگان مترادف هم حوزه‌‌ی خود، دارای بار معنایی و مفهومی خاص و متمایزی هستند که آنها را با سیاق و بافت کلامی خودشان در بالاترین حد هماهنگی قرار می دهد. ما در دستیابی به این اهداف از روش توصیفی تحلیلی بهره می‌بریم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

القراءة الدلالیة للمفردات المتفردة للحقل الدلالی للحالات و الصفات علی ضوء سیاق نهج البلاغة الکلامی

نویسندگان [العربیة]

  • حسین چراغی وش 1
  • کبری حیدری 2
1 الاستاذ المساعد بجامعةبوعلی سینا
2 لا یوجد
چکیده [العربیة]

عثر فی نهج البلاغة علی مفردات وظفت لمرة واحدة حیث یطلق علیها المتفردة ولبعضها مترادفات فی حقلها الدلالی لا یمکن لها أن تحل محل المفردة المتفردة فی مستوی المجاورة من سیاق الکلام لأنّ المفردات المتفردة رغم التداخلات والتشابهات الدلالیة بمترادفاتها قد تنحی منحاً دلالیا شاملا لا تحظی بهذه المیزة الدلالیة، المفرداتُ الأخری لهذا الحقل الدلالی، وفی هذا الحقل الدلالی الفرید قد یوظف اللفظ المتفرد من بین مترادفاتها فی سیاق أمیر المومنین الکلامی لإفادة غرض بلاغی من الفنون البلاغیة التی نری فیها إستخدام السجع والاستعارة والکنایة أکثر و هذه الافادة البلاغیة تمیز اللفظ المتفرد فی سیاق الکلام الخاص . فتبعاً لهذا المنحی اللغوی الدلالی وباستخراج الألفاظ المتفردة لدلالات الحالات والصفات دلالةً وجمالاً ادبیًا نهدف فی هذه الدراسة إلی تتبع دلالاتها علی ضوء المعاجم موازنةً وقیاساً مع الألفاظ المترادفة لها، ذلک من حیث سیاق العبارة وبناءً علی الدلالات المستنتجة، تلویحاً بالفروق والخلافات الدلالیة للمفردات المتفردة مع الألفاظ المترادفة، وذلک وفقاً للمقتضیات الدلالیة المتمایزة. فتوصلنا فی هذا المطاف بناءً علی التوظیف المتمایز لهذه المفردات المتفردة فی السیاق والحقل الدلالی إلی المستوی الدلالی الفرید لکل مفردة مضیفاً إلی المستویات الجمالیة الفنیة لکلام أمیر المومنین وذلک فی سیاق الکلام، ویمکن الإشارة إلی نتائج تؤکّد علی الطابع الدلالی البارز المتمایز للألفاظ المتفردة قیاساً بالمفردات المترادفة لها بحیث تجعل الاتساق فی سیاقها النصی بشکل متفوق متسق من الانسجام. لا یخفی أنّ المقال انتهج المنهج الوصفی التحلیلی حصولاً علی الأهداف المنشودة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • نهج البلاغة
  • الدلالیة
  • العلاقات الدلالیة
  • الحقل الدلالی للحالات والصفات
  • المفردات المتفردة

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 30 بهمن 1403
  • تاریخ دریافت: 12 دی 1402
  • تاریخ بازنگری: 10 دی 1403
  • تاریخ پذیرش: 30 بهمن 1403