نگاهی تطبیقی به بازتاب گزاره‏های اخلاقی کلام علوی در اشعار صفی‌الدین الحلی و ابن‌یمین فریومدی (بر اساس نظریه‏ی بینامتنیت ژرارد ژنت)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه حکیم سبزواری

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

پرداختن به اخلاق یکی از بنیادی‏ترین و مهم‏ترین رسالت‏های انبیا به ویژه پیامبر خاتم (ص) بوده‏است تا آن‏جا که دلیل بعثت ایشان به فرموده‏ی خود آن حضرت تکمیل مکارم اخلاق در جامعه‏ی بشری و ابلاغ فرامین مهم الهی در میان مردم بوده‏است. آموزه‌های اخلاقی پیشوایان دین به طرق مختلف بر مردم عرضه شده است؛ بی‏شک یکی از منابع فرهنگی یک جامعه ادبیات آن است و این تعالیم گران‏سنگ به متون مختلف ادبی نیز راه یافته، به‏گونه‏ای که گاه سنگ بنای بسیاری از متون ارزشمند تعلیمی و ادبی همین آیات و احادیث گرانسنگ بوده‏است. بخش اعظم سخنان امام علی (ع) به تبیین آموزه‌های اخلاقی در عرصه‌های فردی و اجتماعی اختصاص دارد که الهام‌گر اندیشمندان، ادیبان و شاعران در دوره‌های مختلف شده است. یکی از نظریات مهمی که نسبت به وابستگی و تداخل متون در یکدیگر نگاهی ویژه داشته‏است، بینامتنیت است که در گذر زمان و پس از عبور از ساختار‏گرایی به پسا‏ساختار‏گرایی با تحولات عمیقی همراه بوده‏است. ما در این پژوهش که با روش توصیفی- تطبیقی انجام پذیرفته با اتکا به نظریه‏ی بینامتنیت ژرارد ژنت به بررسی و تحلیل اخلاق علوی در شعر دو شاعر عرب و پارسی‏ «صفی الدین حلی» و «ابن‌یمین فریومدی» پرداخته‏ایم. برآیند پژوهش حاکی از تأثیرپذیری دو شاعر از گزاره‌های اخلاقی مشترک است. به لحاظ نوع تأثیر‏پذیریِ اشعار از کلام علوی، با انواع گوناگونی از بینامتنی چون واژگانی، گزاره‏ای، تصویری، گزارشی، تلمیحی، الهامی- بنیادی، چند سویه و ... مواجه هستیم و در این میان اثر‏پذیری الهامی- بنیادی از بسامد بیشتری برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

نظرَة تطبیقیة الی المضامین الأخلاقیة للکلام العلوی فی شعر صفی‌الدین الحلی وابن یمین فریومدی (بناء على نظریة التناص لجیرارد جینیت)

نویسندگان [العربیة]

  • فرشته صفاری 1
  • سید مهدی نوری کیذقانی 2
1 طالبة الدکتوراه قسم اللغه العربیه بجامعة حکیم سبزواری
2 أستاذ مشارک فی قسم اللغة العربیة و آدابها بجامعة حکیم سبزواری
چکیده [العربیة]

التطرق إلی الأخلاق یُعد من أهم وظائف الأنبیاء خاصة النبی الخاتم محمد (ص)، بحیث بعثت رسول الله لیتمم مکارم الأخلاق علی حد قوله (ص). التعالیم الأخلاقیة لأئمة الدین قد عرضت للناس بالطرق المتعددة ولا شک أن الأدب من أهم المصادر الثقافیة فی المجتمع وجدیرٌ بالذکر أن هذه التعالیم قد برزت فی الآثار الأدبیة حیث نری فی بعض الأحیان أنَّ هذه الآیات والأحادیث الثمینة تُعدّ حجر الأساس لتکوین الأعمال التعلیمیة الشهیرة. وقد اختص قسم عظیم مِن کلام الإمام علی (ع) بالموضوعات الأخلاقیة الهامة فی الساحات الفردیة أو الاجتماعیة وقد أصبح کمصدر هام مُلهم للشعراء والکتاب فی الأزمنة المختلفة. إحدی النظریات الهامة المرتبطة بتداخل النصوص بعضها فی بعض هی النظریة التناص والتی قد تواجهت التطورات العمیقة عبر اجتیازها من البنیویة إلی ما بعدها بین الأدباء والمفکرین. فی هذا البحث نحن بأسلوب وصفی وتحلیلی وعلی أساس نظریة «جینت» تطرقنا إلی بعض المضامین الأخلاقیه المشترکة فی قصائد الشاعرین العربی والإیرانی وهما «صفی‌الدین الحلی» و«ابن یمین فریومدی». وتدلّ النتائج علی تأثّر الشاعرین بالمضامین الأخلاقیة المشترکة ونحن نری أنواع مختلفة من التناص فی شعرهما منها: اللفظی والإسنادی والتصویری والحکائی والتلمیحی والإلهامی الأساسی ومتعدد الجانب وغیرها؛ ونری کمیة التناص الإلهامی الأساسی أکثر من سائر أنواع التناص.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • القیم الأخلاقیة
  • کلمات الإمام علی (ع)
  • صفی‌الدین الحلی
  • ابن یمین فریومدی
  • نظریة جینت

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 09 اسفند 1403
  • تاریخ دریافت: 21 تیر 1403
  • تاریخ بازنگری: 07 آذر 1403
  • تاریخ پذیرش: 09 اسفند 1403