بازکاوی شگردهای زبانی قرآن در توصیف اهل ایمان با تکیه بر سطح توصیف نظریه فرکلاف (مطالعه موردی: سوره بقره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه تهران

2 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده تمدن و مطالعات جهان، واحد یادگار امام خمینی (ره)، شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

ظهور دین اسلام در سرزمین جزیرةالعرب با نزول تدریجی قرآن و رسالت رسول گرامی اسلام آغاز شد. هدف اصلی این رویداد بزرگ بشری، هدایت انسان‌ها به‌سمت توحید و یکتاپرستی بود؛ امری که تنها با قدم‌زدن در شاهراه ایمان به پروردگار میسر می‌گردید. خداوند در سوره بقره به تفصیل و در موقعیت‌های گوناگون به ترسیم سیمای اهل ایمان پرداخته است. از آنجا که قرآن نمونه اعلای بلاغت و فصاحت به شمار می‌رود، جلوه‌های این شاخص‌ها در ساختار زبانی آیات قرآنی تبلور یافته است. واکاوی این ساختارها، لایه‌های پنهان معنایی آن را نمایان‌تر می‌سازد و خوانشگران را در فهم بهتر این کتاب آسمانی یاری می‌رساند. بدین منظور استفاده از شیوه‌های تحلیل گفتمان که نظریه‌ای پرکاربرد در مطالعات حوزه علوم‌انسانی شمرده می‌شود می‌تواند نتایج مطلوبی در این بررسی به‌دست دهد. نظریه‌های گفتمان در سیر تکاملی خود به نظریه تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف می‌رسد که اساس تحلیل متن را در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین بنا می‌نهد. از آنجا که شگردهای زبانی در ساختار متن پژوهش که همان آیات قرآن است در انواع گوناگونی از روابط واژگانی و نحوی و نیز ارزش‌های معنایی و صورت‌های بیانی بروز یافته است، می‌توان با استفاده از سطح توصیف نظریه تحلیل گفتمان نورمن فرکلاف به بررسی و تحلیل آیات سوره بقره در بازنمایی سیمای اهل ایمان پرداخت. پژوهش حاضر به‌شیوه توصیفی – تحلیلی و بر اساس یکی از سطوح الگوی فرکلاف صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

دراسة البنیة اللغویة فی وصف القرآن لأهل الإیمان بالاعتماد على مستوى التوصیف فی نظریة فیرکلاف

نویسندگان [العربیة]

  • Ezzat Molla Ebrahimi 1
  • زهره نورائی نیا 2
1 أستاذة قسم اللغة العربیة وأدابها بجامعة طهران
2 قسم اللغة والأدب الفارسی، کلیة الحضارة والدراسات العالمیة، فرع یادگار امام خمینی، شهر ری، جامعة آزاد الإسلامیة، طهران، إیران
چکیده [العربیة]

بدأ ظهور الإسلام فی شبه الجزیرة العربیة مع نزول القرآن تدریجیاً ورسالة رسول الإسلام. وکان الغرض الأساسی من هذا الحدث الإنسانی العظیم هو إرشاد الناس نحو التوحید؛ وهذا لا یمکن تحقیقه إلا بالسیر على طریق الإیمان بالرب. وقد وصف الله فی سورة البقرة وجوه المؤمنین بالتفصیل وفی مواقف مختلفة. وبما أن القرآن یعتبر خیر مثال للبلاغة والفصاحة، فقد تبلورت مظاهر هذه المؤشرات فی البنیة اللغویة للآیات القرآنیة. إن تحلیل هذه الهیاکل یجعل طبقات المعنى الخفیة أکثر وضوحًا ویساعد القراء على فهم هذا الکتاب السماوی بشکل أفضل. ولهذا الغرض، فإن استخدام أسالیب تحلیل الخطاب، والتی تعتبر نظریة مستخدمة على نطاق واسع فی الدراسات الإنسانیة، یمکن أن یؤدی إلى نتائج إیجابیة فی هذه الدراسة. وتصل نظریات الخطاب فی تطورها إلى نظریة نورمان فیرکلاف فی التحلیل النقدی للخطاب، والتی تبنی أساس تحلیل النص على ثلاثة مستویات: التوصیف، والتفسیر، والتفسیر. وبما أن طرق اللغویة فی بنیة نص البحث وهی الآیات القرآنیة قد ظهرت فی مختلف أنواع العلاقات المعجمیة والنحویة وکذلک القیم الدلالیة والأشکال التعبیریة، فمن الممکن استخدام المستوى التوصیفی من نظریة تحلیل الخطاب لنورمان فیرکلاف لدراسة وتحلیل آیات سورة البقرة التی تحدثت عن صورة المؤمنین. تم إجراء البحث الحالی بطریقة وصفیة تحلیلیة وبالاعتماد على أحد مستویات نموذج فیرکلاف. وتشیر نتائج البحث إلى أن الله قد بین خصائص أهل الإیمان على أهل الکفر والنفاق فی آیات مختلفة لا تعد ولا تحصى فی جمیع أنحاء سورة البقرة وعرض مستویات الإیمان فی شبکة واسعة من المفاهیم الإلهیة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • القرآن
  • سورة البقرة
  • المؤمنون
  • تحلیل الخطاب
  • فیرکلاف

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 10 اسفند 1403
  • تاریخ دریافت: 31 تیر 1403
  • تاریخ بازنگری: 08 اسفند 1403
  • تاریخ پذیرش: 10 اسفند 1403