بررسی سرزمین های اسلامی در سفرنامۀ «رحلة ابن جبیر» از منظر ژئوپوئتیک کِنت وایت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات عربی دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات عربی دانشگاه فرهنگیان تهران ایران

چکیده

ژئوپوئتیک به عنوان رویکرد نقدی که با تأکید بر نقش محیط و زمین به بررسی متن‌ ادبی به ویژه سفرنامه‌ها در سایه رابطه دیالکتیک بین انسان با زمین و احساسات و عواطف برخواسته از آن می‌پردازد، در دیدگاه و آرای کنت وایت فیلسوف برجسته اسکاتلندی در معرض دید همگان قرار گرفت. وی که رابطه معناداری را بین مکان و آثار ادبی تعریف کرده، یک متن را به ساحت انتقادی، اخلافی، فلسفی، شاعرانگی و توصیف فضامحور پیوند زده است. ابن جبیر جغرافی‌دان، شاعر و جهانگرد اندلسی قرن هفتم هجری در سفرنامه مشهورش تحت عنوان "رحلة" به توصیف وقایع، آداب و رسوم و مسائل سیاسی اجتماعی سرزمین‌های اسلامی و ملل گوناگون از اندلس تا مکّه پرداخته است. این مقاله با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی و با توجه به ارتباط معنادار مکان با سفرنامه، به بررسی ارتباط بین جهان‌بینی فلسفی انتقادی و شاعرانه ابن جبیر با اماکن اسلامی توصیف‌شده در سفرنامه ابن جبیر، از دیدگاه نقد ژئوپوئتیک کنت وایت می‌پردازد. نتایج پژوهش بیانگر این است: ابن جبیر در سفرنامه خویش تحت تأثیر اماکن اسلامی و عواطف ناشی از آن، از برخی اسلوب‌های ادبی از قبیل تشبیه در جهت تبیین اندیشه‌های فلسفی مبتنی بر عرفان اسلامی بهره برده است؛ کما اینکه رفتار حاکمان سیاسی و مقابله با برخی از سنّت‌ها و فرهنگ‌های نادرست را نیز جهت تعالی انسان به حیطه نقد کشانده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

دراسة البلاد الإسلامیة فی رحلة ابن جبیر من منظار جیوبوئتیک لکینت وایت

نویسندگان [العربیة]

  • علی خالقی 1
  • حسن نجفی 2
1 جامعة فرهنغیان طهران
2 جامعة فرهنغیان طهران ایران
چکیده [العربیة]

وقد ظهرت جئو بوئتیک، کمنهج نقدی یؤکد على دور البیئة والأرض لدراسة النصوص الأدبیة، وخاصة مذکرات الرحلات، فی ضوء العلاقة الجدلیة بین الإنسان والأرض والمشاعر والعواطف الناجمة عنها، فی آراء ووجهات نظر الفیلسوف الاسکتلندی البارز کینیث وایت. ابن جبیر الشاعر والجغرافی والرحالة الأندلسی فی القرن السابع الهجری، وصف البلاد الإسلامیة وأحداثها وعاداتها وقضایاها الاجتماعیة والسیاسیة، وفی مختلف الأمم من الأندلس إلى مکة فی رحلته الشهیرة "رحلة". تعتمد هذه المقالة على المنهج الوصفی التحلیلی، وتنظر فی العلاقة ذات المعنى بین المکان وکتاب الرحلة، لذراسة العلاقة القائمة بین النظرة الفلسفیة النقدیة والشعریة لابن جبیر والأماکن الإسلامیة الموصوفة فی کتاب رحلة ابن جبیر، من منظور النقد الجئوبوئتیکی لکینیث وایت. تشیر نتائج البحث إلى أن ابن جبیر، قد تأثر بالأماکن الإسلامیة والانفعالات الناجمة عنها، حیث قداستخدم فی رحلته کل الأسالیب الأدبیة بما فیها التشبیه والإستعارة لتبین الأفکار الفلسفیة المستندة إلى التصوف الإسلامی. کما أنه قد انتقد سلوک الحکام السیاسیین ومواجهة بعض التقالید والثقافات الخاطئة من أجل الارتقاء بالإنسانیة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • البلاد الإسلامیة
  • الرحلة. جئو بوئتیک
  • مکان
  • ابن جبیر
  • کنث وایت

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 06 تیر 1404
  • تاریخ دریافت: 22 اسفند 1403
  • تاریخ بازنگری: 13 خرداد 1404
  • تاریخ پذیرش: 06 تیر 1404