غرض‌شناسی سوره عبس بر اساس تحلیل روایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزش الهیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 دانشیار گروه آموزش زبان و ادبیات عرب، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

سوره عبس، از سوره‌های مکی قرآن کریم، به دلیل روایت کوتاه آیات ابتدایی و بحث‌های مرتبط با مرجع ضمیر و عتاب ظاهری، مورد توجه قرار گرفته است. مسئله این پژوهش، فهم غرض اصلی سوره با تمرکز بر نقد هدایت‌ناپذیری مشرکان و تسلی پیامبر(ص) است که در تفاسیر سنتی کمتر بررسی شده است. این مطالعه با روش تحلیل روایی، ساختار داستان‌گونه، شخصیت‌ها، کنش‌ها و تقابل‌های سوره را مورى بررسی قرار داده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که روایت ابتدایی با ایجاز و ابهام عمدی، مخاطب را به تأمل در تقابل هدایت‌پذیران و هدایت‌ناپذیران سوق می‌دهد. شخصیت‌ها و کنش‌ها از طریق تعریض، نقد غیرمستقیم مشرکان را تقویت کرده و پیامبر(ص) را از مسئولیت هدایت آن‌ها معاف می‌کنند. نتیجه صریح این پژوهش آن است که سوره عبس با استفاده از نقش تمهیدی روایت و استراتژی‌های بلاغی، به‌ویژه تعریض، ظاهراً به پیامبر(ص) عتاب کرده، اما غرض اصلی آن عتاب به مشرکان لجباز به دلیل هدایت‌ناپذیری و تسلی پیامبر(ص) با تأکید بر ارزش هدایت‌جویی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

الهدف الأساسی لسورة عبس: دراسة تحلیلیة سردیة

نویسندگان [العربیة]

  • سید جعفر صادقی 1
  • جمال طالبی قره قشلاقی 2
1 أستاذ مساعد، قسم التعلیم اللاهوتی، جامعة فرهنجیان، طهران، إیران
2 أستاذ مشارک، قسم اللغة العربیة وآدابها، جامعة فرهنجیان، طهران، إیران
چکیده [العربیة]

حظیت سورة عبس التی تعدّ من السور المکّیة للقرآن الکریم، باهتمام کبیر بسبب قصر سرد الآیات الأولى والنقاشات المتعلقة بمرجع الضمیر والعتاب الظاهر فیها. هذه الدراسة حاولت تسیط الضوء على معرفة الغرض الرئیسی من السورة، مع الترکیز على نقد عدم إمکانیة هدایة المشرکین ومواساة النبی، وهو ما لم یتم استجلاؤه بشکل کافٍ فی التفسیرات التقلیدیة، فتناولت تحلیل البنیة القصصیة للسورة، والشخصیات، والأحداث، والتناقضات فیها باستخدام أسلوب التحلیل السردی. کشفت النتائج أن السرد الأول باعتماده على الإیجاز والغموض، دفع القارئ إلى التفکیر فی ثنائیة الضالّین والهادین. إن الشخصیات والأفعال، من خلال التعریض، تعزز النقد غیر المباشر للمشرکین، وتبرئ النبی من مسؤولیة هدایتهم. وأهمّ ما توصّلت إلیه الدراسة هی أنّ سورة عبس استطاعت باستخدام الدور التحضیری للسرد والاستراتیجیات البلاغیة خاصة التعریض الذی یبدو للنبیّ فی البدایة، أن یعاتب المشرکین المعاندین على ضلالهم هی أن سورة عبس، باستخدامها الدور التحضیری للسرد والاستراتیجیات البلاغیة، وخاصة الإرشاد، توبیخًا ظاهریًا للنبی، ویواسی من خلال التأکید على قیمة طلب الهدایة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • سورة عبس
  • التحلیل السردی
  • التعریض
  • عدم القابلیة للهدایة
  • التضاد الثنائی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 20 مرداد 1404
  • تاریخ دریافت: 27 اردیبهشت 1404
  • تاریخ بازنگری: 16 مرداد 1404
  • تاریخ پذیرش: 20 مرداد 1404