گفتارهای قالبی و تأثیر آن در تقویت ابعاد آموزشی-تربیتی نهج‌البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

چکیده

زبان ابزار مهم آموزش است و گفتارهای قالبی به عنوان بخش مهمی از زبان می‌توانند در امر آموزش، کارکردهای مختلف و تأثیر بسیاری داشته باشند. همچنین استفاده هوشمندانه از این پاره‌گفت‌ها می‌تواند به تسهیل فرایند یادگیری/یاددهی کمک کند و به مخاطب نیز در درک بهتر و عمیق‌تر مطالب و آموزه‌ها یاری رساند. یکی از کتاب‌هایی که جنبه آموزشی و تربیتی آن، بسیار پر رنگ است و از سویی نیز به فصاحت زبان شهرت دارد، نهج‌البلاغه است. امام علی(ع) در سخنان خود در این کتاب از ابزارهای مختلف زبانی و ادبی از جمله گفتارهای قالبی استفاده کرده‌اند. مقاله حاضر با روش تحلیلی-توصیفی به دنبال بررسی کارکردهای مختلف این پاره‌گفت‌ها به عنوان ابزار زبانی در تقویت ابعاد آموزشی-تربیتی نهج‌البلاغه است. برای این منظور گفتارهای قالبی در 11 نامه و 17 خطبه از نهج‌البلاغه مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان داد که حکمت‌ها، اصطلاحات و زبان‌زدها، کنایه‌ها و ضرب‌المثل‌ها به ترتیب بیشترین بسامد را در بخش‌های مورد بررسی داشتند و کارکردهای زبانی آن‌ها در ابعاد آموزشی-تربیتی عبارت بود از تأکید بر کلام و متقاعدسازی، انتقال سریع‌تر پیام، تسهیل در یادگیری با عمق بیشتر، انذار، تقویت ارتباط با مخاطب، تأثیرگذاری عاطفی، تکرار و ماندگاری بیشتر مطالب در ذهن مخاطب، برانگیختن کنجکاوی مخاطب، به چالش کشیدن ذهن او، ساده‌سازی مفاهیم عمیق و ایجاز.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

وظیفة اللغات الصیغیة فی تقویة الابعاد التعلیمیة-التربویة فی نهج البلاغة

نویسنده [English]

  • سعیدة بیرجندی
قسم اللغة الفارسیة وآدابها، جامعة فرهنجیان، طهران، إیران.
چکیده [English]

اللغة هی أداة مهمة للتعلیم، واللغات الصیغیة، کجزء مهم من اللغة، یمکن أن یکون لها وظائف مختلفة وتأثیر کبیر فی التعلیم. کما أن الاستخدام الذکی لهذه المصطلحات یمکن أن یساعد فی تسهیل عملیة التعلم/التدریس ومساعدة الجمهور على فهم المحتوى والتعالیم بشکل أفضل وأعمق. ومن الکتب التی تمیزت بألوانها التربویة والتربویة وبلاغتها کتاب نهج البلاغة. إن جانبها التعلیمی والتربوی ملون للغایة، ومن ناحیة أخرى فهی معروفة بفصاحتها، إنها نهج البلاغة. لقد استخدم الإمام علی (ع) فی خطبه فی هذا الکتاب أسالیب لغویة وأدبیة مختلفة، ومن هذه الأسالیب اللغات الصیغیة. تسعى هذه المقالة، باستخدام المنهج الوصفی التحلیلی، إلى دراسة الوظائف المختلفة لهذه المصطلحات کأدوات لغویة تعلیمیة فی هذا الکتاب. ولتحقیق هذه الغایة تمت دراسة الخطابات الصیغیة فی 11 رسالة و17 خطبة من نهج البلاغة. وأظهرت نتائج هذه الدراسة أن الحکمة، والعبارات الاصطلاحیة، والأمثال کانت الأکثر تکراراً فی أقسام الدراسة على التوالی. ومن وظائفها التعلیمیة الترکیز على الخطابة والإقناع، وإیصال الرسالة بشکل أسرع، وتسهیل التعلم بشکل أعمق، والتحذیر، وتعزیز الارتباط مع الجمهور، وتغییر الموضوع فی منتصف الخطاب وتهیئة ذهن الجمهور، وتوفیر مقدمة لبدء وإنهاء الخطاب، وإثارة فضول الجمهور وتحدی عقولهم، والإیجاز.

کلیدواژه‌ها [English]

  • گفتارهای قالبی
  • نهج‌البلاغه
  • ابزار زبانی آموزش
  • ابزار آموزش

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 21 مرداد 1404
  • تاریخ دریافت: 19 اسفند 1403
  • تاریخ بازنگری: 01 تیر 1404
  • تاریخ پذیرش: 21 مرداد 1404