بررسی و تحلیل تکرار کلمه‌ی مؤمن و ویژگی‌های شخصیتی او براساس نظریه‌ی هلیدی و حسن در سوره آل عمران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه آموزشی زبان و ادبیات عرب دانشگاه لرستان

2 استاد گروه ادبیات عرب دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه لرستان

3 استادیار گروه زبان و ادبیات عرب دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه لرستان

چکیده

تکرار یکی از مهم‌ترین عناصر انسجام واژگانی در متون است که سبب شکل‌گیری شبکه‌ای از روابط میان عناصر متن و تقویت ساختار معنایی و دلالی آن می‌شود. از دیدگاه «هلیدی» و «حسن»، تکرار نقش مؤثری در تحکیم روابط معنایی و تسهیل درک مفاهیم دارد. سوره‌ی آل عمران نمونه‌ای بارز از بکارگیری انواع تکرار است که شامل تکرار عینی، ترادف، شبه تکرار، تکرار عام و تکرار قضیه‌ی مشخص می‌شود. پژوهش حاضر بیانگر آن است که تکرار واژه‌ی «مؤمن» و مشتقات آن به شناسایی شأن و شخصیت انسان مؤمن کمک می‌کند و از طریق آن می‌توان ویژگی‌های اخلاقی، اعتقادی و عملی مؤمنان را بازشناخت. تکرار عینی، مؤمن را به کسی اطلاق می‌کند که به خداوند متعال و پیامبران ایمان دارد. ترادف و شبه ‌تکرار ویژگی‌هایی مانند صبر، قناعت، برجسته می‌کنند؛ در حالیکه تکرار جزئی، صفاتی خاص مانند صداقت و امانت‌داری را مشخص می‌سازد. همچنین تکرار عام به بازنمایی مفاهیم گسترده‌ای از ایمان و تقوا می پردازد. بر این اساس، تکرار در سوره‌ی آل‌ عمران علاوه بر ایجاد انسجام معنایی، موجب مشخص شدن ویژگی‌های چندبعدی مؤمن می‌گردد و تصویری جامع از شخصیت انسان مؤمن ارائه می‌دهد که هم شامل باور قلبی و عمل صالح و هم صفات اخلاقی و اجتماعی است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی و تحلیل تکرار کلمه‌ی مؤمن در سوره‌ی آل عمران براساس نظریه‌ی «هلیدی» و «حسن» می‌پردازد و نتایج پژوهش بیانگر آن است که تکرار، ابزار مؤثر قرآن برای انتقال مفاهیم پیچیده‌ی اخلاقی و اعتقادی به مخاطب است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

دراسة وتحلیل تکرار کلمة "المؤمن" وسماته الشخصیة فی ضوء نظریة الهلیدی والحسن فی سورة آل عمران

نویسندگان [English]

  • الایمان السلجی 1
  • محمود میرزایی الحسینی 2
  • سید اسماعیل قاسمی موسوی 3
1 قسم اللغة العربیة وآدابها بجامعة لرستان
2 قسم الأدب العربی، کلیة الآداب والعلوم الإنسانیة، جامعة لرستان
3 أستاذ مساعد، قسم اللغة العربیة وآدابها، کلیة الآداب والعلوم الإنسانیة، جامعة لرستان
چکیده [English]

التکرار أحد أهم عناصر التماسک اللفظی فی النصوص، حیث یکوّن شبکة من العلاقات بین عناصر النص ویقوّی البنیة المعنویة والدلالیة له. وفقًا لنظریة «هالیدی» و«الحسن»، یلعب التکرار دورًا فعالًا فی تقویة العلاقات الدلالیة وتسهیل فهم المعانی. سورة آل عمران تمثل مثالًا بارزًا على استخدام أنواع مختلفة من التکرار، مثل التکرار المحض، التکرار المرادف، التکرار الشبهی، التکرار العام وتکرار قضیة معینة. تشیر الدراسة الحالیة إلى أن تکرار کلمة «مؤمن» ومشتقاتها یساعد فی تعریف مقام وشخصیة الإنسان المؤمن، ومن خلاله یمکن التعرف على الصفات الأخلاقیة، العقائدیة والعملیة للمؤمنین. التکرار الحرفی یطلق على المؤمن کونه مؤمنًا بالله تعالى والرسل. بینما یبرز التکرار المرادف والشبهی صفات مثل الصبر والقناعة، ویوضح التکرار الجزئی صفات محددة کالصداقة والأمانة. کما أن التکرار العام یعکس مفاهیم واسعة للإیمان والتقوى. بناءً علیه، فإن التکرار فی سورة آل عمران لا یقتصر على إحداث تماسک معنوی فحسب، بل یساهم أیضًا فی إبراز الصفات المتعددة الأبعاد للمؤمن، ویقدم صورة شاملة عن شخصیة الإنسان المؤمن التی تشمل الإیمان القلبی، الأعمال الصالحة، والصفات الأخلاقیة والاجتماعیة. تعتمد الدراسة على المنهج الوصفی التحلیلی فی فحص وتحلیل تکرار کلمة «مؤمن» فی سورة آل عمران استنادًا إلى نظریة «هالیدی» و«حسن»؛ والنتائج تظهر أن التکرار أداة فعالة فی القرآن لنقل المفاهیم المعقدة الأخلاقیة والعقائدیة إلى المتلقی.

کلیدواژه‌ها [English]

  • القرآن الکریم
  • سورة آل عمران
  • التکرار
  • المؤمن

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 02 مهر 1404
  • تاریخ دریافت: 24 شهریور 1404
  • تاریخ بازنگری: 01 مهر 1404
  • تاریخ پذیرش: 02 مهر 1404