پژواک هاى قرآنى در اشعار فیتورى شاعر سودانى

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

2 گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.34785/j022.2021.004

چکیده

قرآن کریم به عنوان یکى از منابع اصلى براى علوم زبان عربى و سایر منابع عربى است. اهمیت و ارزش قرآن زمانى بهتر مشخص مى شود که با کتاب­هاى دیگر مقایسه و برابرى شود. بدون شک قرآن کریم با مضامین والاى خود به عنوان راهبرى مهم براى شاعران عرب بوده و بیشتر شاعران عرب از موضوعات قرآنى و شخصیت­هاى مذکور در آن براى غنی­تر ساختن آثار خود بهره برده­اند. پدیده بینامتنى به عنوان یک پدیده نوظهور با مفهومى قدیمى به دنبال پژوهش­هاى زبانشناسى در غرب به منصه ظهور رسید که داراى ریشه و اصالت عمیقى در پژوهش­هاى نقد ادبى قدیم زبان عربى با نام­ها و اصطلاحات مختلفى همچون اقتباس، تضمین، استتشهاد، محاکات، کاربست اسطوره و نام­هاى مشابه آن بوده است. بینامتنى قرآنى از بارزترین منابع نمونه­های شعرى محمد مفتاح الفیتورى و از نوع بینامتنى مستقیم به شمار می­آید. این پژوهش بر آن است که شعر محمد مفتاح فیتورى شاعر معاصر سودانى را با بررسى انواع بینامتنى قرآنى مورد واکاوى قرار دهد، شعر الهام گرفته از قرآن به عنوان متن حاضر و آیات به کار رفته در آن به عنوان متن غایب نامیده شده است. از این بحث نتیجه گرفته می­شود که شعر فیتورى تحت تأثیر مستقیم و غیر مستقیم مضمامین و واژگان قرآن بوده است.


کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

صدی القرآن الکریم فی شعر محمد مفتاح الفیتوری

نویسندگان [العربیة]

  • مهرداد آقائی 1
  • غلامعباس رضائی هفتادر 2
1 قسم اللغة العربیة وآدابها، کلیة الآداب والعلوم الإنسانیة، جامعة محقق الأردبیلی، أردبیل، إیران
2 قسم اللغة العربیة وآدابها، کلیة الآداب والعلوم الإنسانیة، جامعة طهران، طهران، إیران
چکیده [العربیة]

إن القرآن الکریم مصدر أُمّ للمصادر العربیة، و تتبیّن أهمیته و قیمته عند موازنته بالکتب الأخری و لا شک أن القرآن الکریم ومضامینه العالیة من أهم روافد الشعر العربی، فاستلهم منه الشعراء الکثیرون من الموضوعات و الشخصیات التی کانت محورا لإنتاجاتهم الأدبیة العظیمة التی اتخذت نصوصها من القرآن الکریم. التناص ظاهرة جدیدة لمفهوم قدیم ظهر إثر الدراسات اللسانیة فی الغرب، و له جذور عریق فی الدراسات النقدیة القدیمة بتسمیات و له مصطلحات مختلفة کالاقتباس و التضمین و الاستشهاد و المحاکاة و ماشابه ذلک فی الدراسات الحدیثة کتوظیف الأسطورة وغیرها. التناص القرآنی یعتبر من التناص المباشر و من أبرز مصادر التجربة الشعریة فی الشعر الحدیث. هذا البحث معالجة فی شعر الشاعر السودانی المعاصر«محمد مفتاح الفیتوری» للحصول و المعرفة علی أبرز أشکال التناص القرآنی فی أشعاره التی تسمّی النصّ الحاضر و الآیات القرآنیة التی استفاد الشاعر منها و تسمّی النصّ الغائب. و نستنتج من هذا البحث أنّ کل شعر عربی متأثر من القرآن الکریم مباشراً أو غیر مباشر، و لو إدعی صاحب الشعر بأنّه لم یأخذ شیئاً من القرآن و هذا أمر مستحال.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • القرآن الکریم
  • الشعر العربی الحدیث
  • التناص
  • الفیتوری
  • السودان
القرآن الکریم.
ابن منظور، جمال الدین. (2005). لسان العرب. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
إسماعیل، عزالدین. (2007). الشعر العربی المعاصر: قضایاه وظواهره الفنیة والمعنویة. بیروت: دار العودة.
الباوی، محمد محمود. (2005). عمالقة الأدب العربی المعاصر. بیروت: دار الأرقم.
تحریشی، محمد. (2000). أدوات النص دراسة. دمشق: منشورات اتحاد الکتاب العرب.
حمود، محمد العبد. (1996). الحداثة فی الشعر العربی المعاصر. بیروت: الشرکة العالمیة للکتاب.
الخشاب، ولید. (1994). دراسات فی تعدی النص. القاهرة: الهیئة العامة لشؤون المطابع الأمیریة.
رستم پور ملکی، رقیة. (1384ش). التناص الدینی فی شعر محمود درویش. مجلة الجمعیة العلمیة الإیرانیة للغة العربیة وآدابها، 1(3).
السعدنی، مصطفى. (1991). التناص الشعری: قراءة أخرى لقضیة السرقات. القاهرة: دار المعارف.
طعمة حلبی، أحمد. (2007). التناص بین النظریة والتطبیق. دمشق: منشورات الهیئة العامة السوریة للکتاب.
عبدالباقی، محمد فؤاد. (1999). المعجم المفهرس لألفاظ القرآن الکریم. بیروت: منشورات مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
الفیتوری، محمد مفتاح. (1979). دیوان الفیتوری: المجلد الأول والثانی. بیروت: دار العودة.
الفیتوری، محمد مفتاح. (2013). شاعر إفریقیا السودانی محمد مفتاح الفیتوری. مجلة إفریقیا قارتنا، العدد الرابع، إبریل 2013.
الفیروزآبادی، محمد بن یعقوب. (1996). القاموس المحیط. بیروت: دار الفکر.