معرفی و بررسی ترجمه‌های قرآن کریم از مصطفی خرم‌دل (بررسی موردی تفسیر نور و شنه‌ی ره‌حمه‌ت)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

2 گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه کردستان سنندج ایران

10.34785/j022.2021.006

چکیده

مصطفی خرم‌دل از مترجمان برجسته قرآن و صاحب آثاری چون: تفسیر نور، ترجمه تفسیر فی ظلال القرآن و ترجمه روان (به فارسی)، تفسیر المقتطف (به عربی)، تفسیر شنه‌ی ره‌حمه‌ت (به کردی) را نوشته است. در این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر تفسیر شنه‌‌ی ره‌حمه‌ت و تفسیر نور و با هدف ارائه نقاط قوت و ضعف این آثار، به معرفی و بررسی آنها پرداخته شده است. پس از بررسی این آثار بر اساس اصول ساختاری و محتوایی زبان‌های مبدأ و مقصد؛ در می‌یابیم که ترجمه‌های خرم‌دل بسیاری از بایسته‌های اصول ترجمه قرآن را دارد و این، حاصل دقت‌نظر و مهارت مترجم و اشراف او بر ساختارهای دستوری و بلاغی زبان‌های کردی، فارسی و عربی است. به نظر می‌رسد که ترجمه تفسیری «شنه‌ی ره‌حمه‌ت» ترجمه «تفسیر نور» ایشان باشد؛ اگرچه مترجم به این موضوع اشاره نکرده است. با این حال، نقدهایی هم بر آنها وارد است؛ از جمله: گرایش به اطناب، عدم توجه کامل در ترجمه برخی انواع حرف وا، ترجمه ناقص از آیات در چند مورد، فقدان معادل‌های مناسب برای بعضی مفردات، تعمیمِ برخی اسم‌های خاص، عدم توجه به مأثور و اسباب نزول آیات با توجه به اینکه هر دو اثر با عنوان تفسیر نام‌گذاری شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [العربیة]

دراسة ترجمة القرآن الکریم لمصطفی خرمدل (تفسیر النور وشنه‌ی ره‌حمه‌ت)

نویسندگان [العربیة]

  • شرافت کریمی 1
  • جمیل جعفری 1
  • سعدی صفار کلکان 2
1 کلیة اللغة العربیة وآدابها، کلیة اللغة والآداب، جامعة کردستان، سنندج، إیران
2 قسم اللغة العربیة و آدابها، کلیة اللغة والآداب، جامعة کردستان، سنندج، ایران
چکیده [العربیة]

إن الأکراد أقبلوا علی الإسلام بدایة دخوله إلی بلادهم بحفاوة. فعلماءهم أدُّوا دورا هاما فی بناء الحضارة الإسلامیة المکتوبة وخاصة فی العلوم العربیة والدرسات القرآنیة. مصطفی خرم‌دل یعتبر باحثا قرآنیا شهیرا فی إیران وله دراسات قرآنیة کالتفسیر المسمی بالنور بالفارسیة، تفسیر المقتطف بالعربیة، ترجمة فی ظلال القرآن الکریم إلی الفارسیة وترجمة القرآن المسماة بـ«شنه‌ی ره‌حمه‌ت» باللغة الکردیة و ترجمة أخری للقرآن الکریم المسماة بـ«ترجمه روان» فی اللغة الفارسیة. فی هذا المقال درسنا تفسیر النور وشنه‌ی ره‌حمه‌ت فی منهج تحلیلی ونقدی لنبین میزاتهما وأسلوب المفسر المترجم فیهما. من النتائج التی وصل إلیها المقال هی: مقدرة خرم‌دل العلمیة واللغویة ومهاراته فی العربیة والفارسیة والکردیة أدت إلی نجاحه فی کتابة تفسیر القرآن وترجمته وفیهما المیزات الهامة تتناسب وأصول ترجمة القرآن الکریم أو مبادئ تفسیره؛ منها: الاهتمام بالتطور التأریخی فی اختیار المفردات الکردیة أو الفارسیة فی نص فصیح مع الابتعاد عن الأراء المتضاربة فقهیا ونحویا ولغویا والاهتمام بالبنی البلاغیة لاستخراج المفاهیم وإلقاء الدلالات. لکنه بالرغم من هذا یؤخذ علیه الإطناب فی ترجمة قسم من الآیات وعدم الاهتمام بضبط الأعلام فی اللغة الهدف والإختلاط بین الترجمة والتفسیر وتسمیة عمله الأخیر بـ«تفسیر شنه‌ی ره‌حمه‌ت» بینما أنه لیس بتفسیر بل یعتبر ترجمة تفسیریة کاملة للقرآن الکریم.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • القرآن الکریم
  • مصطفی خرم‌دل
  • الترجمة
  • تفسیر النور
  • شنه‌ی ره‌حمه‌ت

مراجع

قرآن کریم.
ابراهیمی، محمد صالح. (1374ش). القرآن الکریم له‌گه‌ل وه‌رگیرانی به زمانی کوردی (چاپ دوم). تهران: سازمان تبلیغات اسلامی منطقه 2 کشوری.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب (الطبعة الثالثة). بیروت: دار الأعلمی.
الإصفهانی، راغب. (1431ق). مفردات الفاظ القرآن (الطبعة السادسة). قم: ذوی القربی.
انصاری، محمد باقر و همکاران. (1394ش). فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (چاپ اول). تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
انوری، حسن. (1388ش). فرهنگ فشرده سخن (چاپ پنجم). تهران: انتشارات سخن.
آذرنوش، آذرتاش. (1375ش). تاریخ ترجمه از عربی به فارسی (چاپ اول). تهران: نشر سروش.
جواهری، محمد حسن. (1397ش). روش‌شناسی ترجمه قرآن کریم (چاپ پنجم). تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
خرم‌دل، مصطفی. (1385ش). تفسیر نور (چاپ چهارم). تهران: نشر احسان.
خرم‌دل، مصطفی. (1394ش). شنه‌ی ره‌حمه‌ت (چاپ اول). تهران: نشر احسان.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1375ش). ترجمه قرآن کریم (چاپ اول). تهران: انتشارات دوستان.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1377ش). دانشنامه قرآن (چاپ اول). تهران: انتشارات دوستان.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1388ش). بررسی ترجمه‌های امروزین فارسی قرآن (چاپ اول). قم: ترجمان وحی.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1389ش). قرآن‌پژوهی (چاپ چهارم). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
دهخدا، علی أکبر. (1362ش). لغت‌نامه (چاپ دوم). تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران.
الرازی، محمد بن أبی بکر. (1424ق). مختار الصحاح (الطبعة الرابعة). القاهرة: دار الحدیث.
رامیار، محمود. (1362ش). تاریخ قرآن (چاپ دوم). تهران: امیر کبیر.
رجبی، محمود. (1383ش). روش تفسیر قرآن (چاپ اول). تهران: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
ره‌نجیار، احمد، و ملا عبد‌الله، احمد. (2009م). ته‌فسیری گولبژیر (چاپ اول). کردستان: کتیبخانه‌ی نارین.
الزرقانی، عبد العظیم. (1385ش). مناهل العرفان فی علوم القرآن (ترجمه: آرمین محسن) (چاپ اول). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سیاح، احمد. (1387ش). فرهنگ بزرگ جامع نوین (چاپ هفتم). تهران: انتشارات اسلام.
شاهسوندی، شهره، و خانه‌زاد، امید. (1392ش). تغییر مخاطب در قرآن (چاپ اول). قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
شرفکندی، عبدالرحمان. (1388ش). هه‌نبانه بورینه (چاپ ششم). تهران: انتشارات سروش.
شرفکندی، عبدالرحمان. (1389ش). وه‌رگیرانی قورئانی پیروز (چاپ دوم). تهران: نشر احسان.
صدرایی خویی، علی. (1383ش). فهرستگان نسخه‌های خطی ترجمه‌های فارسی قرآن کریم (چاپ اول). تهران: مرکز ترجمه قرآن مجید.
صفار‌زاده، طاهره. (1389ش). اصول و مبانی ترجمه (چاپ دهم). تهران: نشر پارس کتاب.
فقهی‌زاده، عبد الهادی. (1389ش). کارگاه روش ترجمه (عربی فارسی، فارسی عربی) (چاپ اول). تهران: انتشارات سمت.
کریمی‌نیا، مرتضی. (1389ش). ساخت‌های زبان فارسی و مسأله ترجمه قرآن (چاپ اول). تهران: نشر هرمس.
کوشا، محمد علی. (1386ش). ترجمه‌های ممتاز قرآن در ترازوی نقد (چاپ اول). رشت: انتشارات کتاب مبین.
لطفی‌پور ساعدی، کاظم. (1395ش). درآمدی به اصول و روش ترجمه (چاپ یازدهم). تهران: نشر دانشگاهی.
المدرس، عبدالکریم. (1417ق). علماؤنا فی خدمة العلم والدین (الطبعة الثالثة). بغداد: دار الحریة.
معروف، یحیی. (1396ش). فن ترجمه عربی به فارسی (چاپ ششم). کرمانشاه: انتشارات دانشگاه رازی.
موسوی، سید مرتضی. (1378ش). اصول و مبانی تفسیر قرآن (چاپ اول). تهران: ستاد مرکزی تفسیر قرآن.
ولد‌بیگی، جهانگیر. (1392ش). مفسران معاصر کرد (چاپ اول). سنندج: نشر آراس.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 07 مهر 1399
  • تاریخ بازنگری: 27 فروردین 1400
  • تاریخ پذیرش: 25 آبان 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار