تواصل در گفتمان قرآنی (قصه مریم عذرا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات عربی.دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه خوارزمی. تهران. ایران

2 زبان و ادبیات عربی. دانشکده ادبیات. دانشگاه خوارزمی. تهران

چکیده

نظریه تواصل از مهم ترین نظریات در زبانشناسی جدید به شمار می رود و از آنجا که ارتباط زبانی همه زوایای زندگی را شامل می شود و قرآن کامل ترین رهنمود برای زندگی بشر است لذا قرآن را به سبب شمولیتش در برخورداری از بهترین قصه ها جهت عملیات تطبیقی در نظریه تواصل برگزیدیم. این پژوهش کوششی در راستای تطبیق نظریه تواصل در پرتوی قصه مریم عذرا در دو سوره آل عمران و مریم است که از شگفت ترین داستانهای قرآنی در امور خارق العاده است که در رفتارهای انسان اثرگذار می باشد. قرآن کریم در راستای رسانیدن تبلیغ به مرحله اقناع مخاطب، بسیاری از تکنیک ها را بکار گرفته است از جمله قصه هایی که مشتمل بر برهان ها و اعتراضات علیه منکران و مشرکان می شود. این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام می گیرد، ازیک سو رخدادهایی که بر مریم (ع) گذشته را توصیف می کند و از سوی دیگر قصه را از بُعد زبانی و نظریه تواصل مطابق با داده های زبان شناسی نوین مورد تحلیل قرار می دهد؛ نتایج این پژوهش گویای این است که قصه مریم (ع) مشتمل بر مؤلفه ها و اصول ارتباط زبانی است و فواید سبک های زبانی در قصه از جنبه گفتمان را محقق می سازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

التواصل فی الخطاب القرآنی (قصّة مریم العذراء)

نویسندگان [العربیة]

  • سودابه مظفّری 1
  • کاوه رحیمی 2
1 فرع اللّغة العربیّة و آدابها. کلیة الآداب و العلوم الإنسانیّة. جامعة الخوارزمی. طهران. إیران
2 فرع اللغة العربیة و آدابها. کلیة الآداب. جامعة الخوارزمی. طهران
چکیده [العربیة]

لا ریبَ أَنَّ العملیّة التواصلیّة آلیة من آلیات البیان فی الإعجاز القرآنیّ، کما تعتبر من أهمِّ النظریّات فی اللّسانیّات الحدیثة، والقرآن کنموذج أعلی للکلام البلیغ لا یزال یحظی باهتمام الباحثین واللّسانیین. وبما أن الاتصال اللّغوی هو موضوع شامل لجمیع جوانب الحیاة، والقرآن الکریم أفضل دستور وأکمل منهج لحیاة البشر حتّی یسیر علیه فی استقامة، فاخترنا القرآن الکریم لشمولیَّته واختصاصه بأحسن القصص لتطبیق عملیّة التّواصل فیه؛ فهذه الدراسة محاولة فی تطبیق نظریة التّواصل فی ضوء قصة مریم العذراء فی القرآن موزَّعة فی سورتی آل عمران ومریم؛ وسبب اختیار هذه القصّة یرجع إلی أنَّها أبلغ وأروع القصص القرآنیَّة فی خرق العادات، موجَّهة فی أَسالیبها للتأثیر علی المخاطب وتعاملاتِه واستمالة العقول وتوجیه النّفوس. لقد وظَّف القرآن الکریم الکثیر من الآلیّات والتقنیّات من أجل تعدّی حدود التبلیغ إلی الإقناع، وبما أنَّ القصّة تلعبُ دوراً بارزاً فی التربیة ولایزال موضع عنایة البشر، فقد اتّخذ البارئ – عزَّوجلّ- القصص وسیلة من وسائل الإقناع والتأثیر فی کتابه العظیم، وضمّن فیها أدلّته وحججه علی الجاحدین والمشرکین. فاعتمدنا فی هذا البحث على المنهج الوصفی - التحلیلی، فالمنهج الوصفی کان فی وصف الأحداث التی مرَّت بها «مریم العذراء»، ثم تحلیل القصّة لغویا وتبیینها من النَّاحیة التَّواصلیة وفق معطیات اللّسانیات الحدیثة، والنتائج تدلّ علی احتواء قصّة «مریم العذراء» عناصر وأرکان الاتصال اللغوی، وتحقیق الأسالیب اللغویة فی القصة فائدة تواصلیة فی الجانب الحواری.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • نظریة التّواصل
  • الخطاب القرآنی
  • قصة مریم العذراء
  • اللّسانیّات الحدیثة
القرآن الکریم.
ابن جنی. (1999). ‌الخصائص (الطبعة الرابعة). مصر: الهیئة العامة للکتاب.
ابن عاشور، محمد طاهر. (1984). ‌تفسیر التحریر والتنویر. تونس: الدار التونسیة للنشر.
أکرم، رضا. (2008). ‌بالقرآن نجدد الحیاة: قراءة تدبریة فی سورة مریم (الطبعة الأولى). شرکة ألفا للنشر والإنتاج الفنی.
بدوی، أحمد زکی. (1985). ‌معجم مصطلحات الإعلام. القاهرة: دار الکتب المصریة.
التهانوی. (1972). ‌کشاف اصطلاحات الفنون (المجلد الثانی). مصر: الهیئة العامة للکتاب.
حمد أمین، دلدار غفور، وعلی محمود، نشأت. (2014). نظریة التواصل وأبعادها فی الدرس اللغوی العربی. ‌مجلة زانکو للعلوم الإنسانیة لجامعة صلاح الدین، قسم اللغة العربیة، کلیة اللغات، جامعة صلاح الدین، أربیل، 117-134.
السید قطب. (1972). ‌فی ظلال القرآن (الطبعة الأولى). القاهرة: دار الشروق.
شلباب، جمال. (2016-2015). ‌استراتیجیة الإقناع فی الخطاب القرآنی (السور المکیة أنموذجاً) (أطروحة ماجستیر). جامعة محمد بوضیاف، الجزائر.
شولتر، روبرت. (1993). ‌السیمیاء والتأویل (ترجمة: سعید الغانمی، الطبعة الأولى). بیروت: المرکز الثقافی.
الصابونی، محمد علی. (1380 هـ.ش/1422 هـ.ق). ‌صفوة التفاسیر (الطبعة الثانیة). طهران: نشر إحسان.
الطنوبی، محمد عمر. (2001). ‌نظریات الاتصال (الطبعة الأولى). مصر: مکتبة الإشعاع الفنیة.
عبد الرحمن، طه. (2012). ‌اللسان والمیزان أو التکاثر العقلی (الطبعة الثالثة). المغرب: المرکز الثقافی.
العسکری، أبو هلال. (1963). ‌الفروق فی اللغة (الطبعة الرابعة). بیروت: دار الآفاق الجدیدة.
کاوی، حسن عماد، وسید، لیلى حسین. (2002). ‌الاتصال ونظریاته المعاصرة (الطبعة الثالثة). القاهرة: الدار المصریة اللبنانیة.
مزواغی، أحمد. (2011-2012). ‌أسالیب الإقناع فی سورة یوسف (ماجستیر). جامعة وهران، الجزائر.
مک دانل، دایان. (1380 ه.ش). ‌مقدمة فی نظریات الخطاب (ترجمة: حسینعلی نوذری، الطبعة الأولى). طهران: فرهنگ گفتمان.
نادیة لوانس، سعیدة شادلی. (2012/2013). ‌الاتصال والتواصل فی القرآن الکریم: سورة یوسف علیه السلام نموذجاً (مذکرة لیسانس). جامعة آلی محند أولحاج، الجمهوریة الجزائریة.