بررسی استعاره های مفهومی و طرح واره های تصویری در تبیین مفهوم انسان در آثار دکتر شریعتی و استاد مطهری بر اساس نظریه لیکاف وجانسون با رویکردی بر زبانشناسی شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه پیام نور

چکیده

استعاره‌ها تجلی زبانی استعاره‌های مفهومی هستند که در زبان‌شناسی شناختی به فهمیدن یک ایده یا یک حوزه ی مفهومی بر اساس ایده یا حوزهی مفهومیِ دیگر اشاره می‌کنند. یک حوزهی مفهومی می‌تواند متشکل از هرگونه سازمان‌دهی منظم تجربیات انسانی باشد. به اعتقاد لیکاف و جانسون(1980) از استعاره‌ها نه تنها می‌توان در مورد پدیده‌ها سخن گفت بلکه می‌توان به کمک آن‌ها در مورد آن‌ها اندیشید. پژوهش حاضر استعاره مفهومی و طرح‌واره تصویری مفهوم انسان را در آثار دکتر شریعتی و مطهری براساس زبانشناسی شناختی مورد بررسی قرار داده است که پژوهشگر با استفاده از نظریه لیکاف و جانسون (1980) به تحلیل طرح‌واره و استعاره‌ها پرداخته است. این پژوهش از نوع تحلیل – توصیف محتوا و بصورت کمی – کیفی می‌باشد. پیکره داده‌های پژوهش حاضر را چهار اثر از آثار مطهری و شریعتی تشکیل می‌دهد که از هر کدام دو اثر انتخاب شده است. پژوهشگر پس از استخراج داده‌ها با استفاده از نرم افزار اس پی اس اس و آزمون لگ خطی به تجزیه و تحلیل داده‌ها پرداخته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که هردو نویسنده از استعاره های مفهومی و طرح‌واره‌های تصویری درتبیین مفهوم انسان در آثار خود استفاده کرده‌اند که بسامد آن‌ها در آثار شریعتی بیشتر بوده است. نتیجه دیگری که از این پژوهش بدست آمد نشان می‌دهد که تفاوت معناداری در ارائه، تنوع و فراوانی انواع استعاره‌های مفهومی و طرح‌واره‌های تصویری در آثار مطهری و شریعتی وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [العربیة]

دراسة مجازیة لمفهوم الإنسان فی أعمال الدکتور شریعتی والأستاذ مطهری استنادا إلى نظریة لیکوف وجونسون مع مدخل إلى اللغویات المعرفیة

نویسنده [العربیة]

  • ملاحت شعبانی میناآباد
جامعة پیام نور
چکیده [العربیة]

الاستعارات هی المظهر اللغوی للاستعارات المفاهیمیة التی تشیر فی اللغویات المعرفیة إلى فهم فکرة أو مجال مفاهیمی یعتمد على فکرة أو مجال مفاهیمی آخر. یمکن أن یتکون المجال المفاهیمی من أی تنظیم منهجی للتجربة الإنسانیة. وفقا للیکوف وجونسون (1980)، یمکن استخدام الاستعارات لیس فقط للحدیث عن الظواهر، ولکن أیضا للتفکیر فیها بمساعدتها. تناول البحث الحالی الاستعارة المفاهیمیة والمخطط البصری للمفهوم الإنسانی فی أعمال الدکتور شریعتی ومطهری اعتمادا على اللسانیات المعرفیة، وقام الباحث بتحلیل المخطط والاستعارات باستخدام نظریة لیکوف وجونسون (1980). هذا البحث من نوع تحلیل المحتوى – الوصف، ومن النوع الکمی – النوعی. تتکون مجموعة بیانات البحث الحالی من أربعة أعمال لمطهری وشریعتی، وقد تم اختیار اثنین منها. وبعد استخراج البیانات قام الباحث بتحلیل البیانات باستخدام برنامج SPSS واختبار السجل الخطی. وتظهر نتائج البحث أن کلا المؤلفین استخدما الاستعارات المفاهیمیة والمخططات التصویریة فی شرح مفهوم الإنسان فی أعمالهما، والتی کانت أکثر تکرارا فی أعمال شریعتی. وتبین نتیجة أخرى تم الحصول علیها من هذا البحث وجود اختلاف کبیر فی عرض وتنوع وتکرار الاستعارات المفاهیمیة ومخططات الصور فی أعمال مطهری وشریعتی.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الاستعارة
  • الاستعارات المفاهیمیة
  • المخططات الصوریة
  • المفهوم الإنسانی
  • اللسانیات المعرفیة
بهتوئی، ز. (1386). ‌طرح‌واره‌های تصوری در بررسی استعاره‌ها در غزلیات حافظ (پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی). دانشکده زبان‌های خارجی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران مرکز.
تولائی، ا. (1379). ‌تأثیر طرح‌واره‌های محتوا بر خواندن (پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی). دانشگاه فردوسی.
جانسون، م., و آرنلینگ، ج. (1997). ‌بدن در ذهن: مبنای جسمانی معنا، تخیل و استدلال (ترجمه جهانشاه میرزابیگی، چاپ پنجم 1400). تهران: انتشارات آگاه.
صفوی، ک. (1379). ‌درآمدی بر معنی‌شناسی. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
صیادی نژاد، ر.، اقبالی، ع.، و بابایی، ا. (1398). تحلیل و بررسی طرح‌واره‌های استعاری-تصویری در دو سینیه بحتری و احمد شوقی. ‌مجله لسان مبین.
مهدی زاده سراج، س. (1383). بررسی طرح‌واره‌های تصوری در یک اثر ادبی. ‌مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی، (186)، 351-360.
یکه دهقان، م. (1375). ‌طرح‌واره‌های اسامی زبان فارسی: وجوه اشتراک و افتراق (پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی). دانشکده زبان‌های خارجی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران مرکز.
Cameron, L. (2007). Patterns of metaphor use in reconciliation talk. Discourse and Society. 18(2):197-222.
Cameron, L. (2010). The discourse dynamics framework for metaphor. In Cameron, L. & Maslen, R., Ed., Metaphor analysis. London: Equinox, pp.77-94.
Gibbs, R. (2011). Evaluating conceptual metaphor theory. Discourse processes, 48(8), 529-562.
Kövecses, Z. (2002). Metaphor: a practical Introduction, Oxford: Oxford University Press.
Kövecses, Z. (2011). Methodological issues in conceptual metaphor theory. In Handl, S., & Schmid, H. J. (Eds.), Windows to the Mind: Metaphor, Metonymy and Conceptual Blending. New York: Walter de Gruyter, pp.23-40.
Kövecses, Z. (2020). Extended Conceptual Metaphor Theory. Cambridge University Press.
Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphor we live by. Chicago/London.
 
Lakoff, G., & Johnson, M. (2003). Metaphor we live by. Chicago: University of Chicago Press.
Low, G. (2008). Metaphor and education. In R. Gibbs (Ed.), Cambridge handbook of metaphor and thought. Cambridge: Cambridge University Press, pp. 212-230.
Low, G. & Todd, Z. (2010). Good practice in metaphor analysis: Guidelines and pitfalls. In Cameron, L. & Maslen, R., Ed., Metaphor analysis. London: Equinox, pp.218-229.
Ritchie, L.D. (2010). “Everybody goes down”: Metaphors, Stories, and Simulations in Conversations. Published online: 09 Jul 2010. https://doi.org/10.1080/10926488.2010.489383
Santy, B. (2002) More than word: Metaphor in the Mind, Brain & Literature. Published         Senior honors thesis. Providence,Rhode island: Brown University.
Thomas, B. A. (2010). Complicating metaphor: Exploring writing about artistic practice through Lacanian psychoanalytic theory and conceptual metaphor theory (Doctoral dissertation, The Ohio State University).
Wan, W., Low, G, & Li, M. (2011). From students’ and teachers’ perspectives: Metaphor analysis of beliefs about EFL teachers’ roles. System, 39(3), 403-415.
Wittgenestein, L. (1980).  Linguistic features of writing quality. Written  Communication, 27, 57-86.