بازآفرینی هنری میراث دینی در سدومیات خلیل حاوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

چکیده

در میراث دینی به بیان انحراف جنسی ساکنان سدوم پرداخته شده وعاقبت منحرفان به تصویر کشیده شده است. خلیل حاوی نیز این داستان را در قالبی نوین، در سه قصیده بیان نموده است. در این مقاله، با استفاده از شیوه تحلیلی-توصیفی تلاش شده تا ریشه‌‌های تاریخی ودینی این داستان در برخی از قصاید حاوی بیان شده وچگونگی مناسب سازی آن با قالب‌های داستانی عصر نوین، توضیح داده شود. دیدگاه شاعر در این قصیده‌ها کاملا بدبینانه است وشاعر با استفاده از بیان نمادین، به مسأله حاکمیت در سرزمین‌های عربی اشاره نموده وبه ته‌مانده‌های کهن گرایی وافکار ارتجاعی، با ناخرسندی نگریسته است. وی بیان آتشین خود را علیه حاکمان به دلیل اِعمال استبداد وظلم، وعلیه مردم به سبب کرنش در مقابل جور وستم، گشوده است. با توجه به نتایج می‌توان بیان داشت که شاعر، در قصاید خود سه رویکرد متفاوت دارد: در قصیده اول "سدوم" دیدگاه وی کاملا بدبینانه وآمیخته با سرگشتگی، اضطراب ومرگ است. در قصیده دوم "بازگشت به سدوم" در دیدگاه او تغییر اساسی رخ می‌دهد وخوش بینی وامیدواری به خیزش عربی، جای بدبینی را می‌گیرد. اما دیری نمی-پاید که این خوش بینی در قصیده سوم "سدوم برای بار سوم" به بدبینی بدل شده ویأس فضای قصیده را آکنده می‌سازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

الواقع التراثی الدینی والتحویر العصری الفنّی فی سدومیّات خلیل حاوی

نویسندگان [العربیة]

  • أحمد نهیرات
  • جمیل جعفری
قسم اللغة العربیة وآدابها، کلیة اللغة والآداب، جامعة کردستان، سنندج، إیران
چکیده [العربیة]

وردت قصة "سدوم" وأهلها فی التراث الدینی لتبیّن عاقبة الذین لم ینصاعوا لأوامر النبیین ولا سیما المنحرفین جنسیاً واستدعاها خلیل حاوی وعصرنها فی ثلاث قصائد. باستخدام الأسلوب الوصفی-التحلیلی، لقد قمنا فی البحث بتبیین الجذور التراثیة الدینیة لبعض المفاصل فی القصائد، وکیفیة عصرنة الشاعر للقصة بإسقاطها على الواقعین الاجتماعی والسیاسی فی الوطن العربی، وکیفیة استغلالها للتعبیر عن الرؤى التشاؤمیة، ثم بیان التحویر الفنی فیها. تبدو نظرة الشاعر المتشائمة جلیة فی القصائد، واعتمد الشاعر فیها على التعبیر الرمزی عن موضوع السیادة فی الوطن العربی، وعن رسوبات القدیم، والأفکار الرجعیة بنظرة ساخطة؛ فصبّ جام غضبه على الحکام لظلمهم واستبدادهم، وعلى الشعوب لرکونهم وانصیاعهم للمستبدین. النتائج تشیر إلى أن خلیل حاوی باستخدام تقنیة التناص وباستدعاء التراث الدینی، قارن بین عرب الأمس وعرب الیوم وحاول أن ینقد المجتمع العربی ویبین سلبیاته من تخلف ورکون وانصیاع للمستبدین، کما أنه نقد الواقع السیاسی وضعف الحکام وعدم أهلیتهم للسیادة. ونفسیة الشاعر فی هذه القصائد مرت بثلاث مراحل ففی القصیدة الأولی "سدوم"، تبدو نظرته متشائمة إلی الوجود وفی القصیدة الثانیة "عودة إلی سدوم" هناک تغییر جذری فی نظرته، إذ نلمس شیئا من التفاؤل والأمل، وأخیرا فی القصیدة الثالثة "فی سدوم للمرة الثالثة"، سرعان ما یذوی هذا التفاؤل لیحلّ محلّه شؤم جدید.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • قصة سدوم
  • الرمزیة
  • التشاؤم
  • العصرنة
  • الشعر العربی
  • خلیل حاوی
القرآن الکریم.
الإنجیل.
إسماعیل، عزالدین. (2007). الشعر العربی المعاصر قضایاه وظواهره الفنیة والمعنویة (الطبعة الأولى). بیروت: دار العودة.
بن نعمان، أحمد، وآخرون. (2005). اللغة العربیة: أسئلة التطور الذاتی والمستقبل (الطبعة الأولى). بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیة.
حاوی، خلیل. (1993). الدیوان (الطبعة الأولى). بیروت: دار العودة.
حسن، علیان. (2001). البطل فی الروایة العربیة فی بلاد الشام (الطبعة الأولى). بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
زیرافا، میشال. (1986). الأسطورة والروایة (الطبعة الثانیة، ترجمة: صبحی حدیدی). الدار البیضاء: منشورات عیون.
شریم، جوزیف میشال. (1987). دلیل الدراسات الأسلوبیة (الطبعة الثانیة). بیروت: المؤسسة الجامعیة للدراسات والنشر والتوزیع.
عشماوی، محمد زکی. (1980). الأدب وقیم الحیاة المعاصرة (الطبعة الأولى). بیروت: دار النهضة العربیة للطباعة والنشر.
عواد، عبدالحسین. (2006). نقد الشعر: المنهج والمعیار (الطبعة الثانیة). بیروت: مؤسسة العارف للمطبوعات.
منیف، عبدالرحمن. (2003). بین الثقافة والسیاسة (الطبعة الثالثة). بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
المیسری، عبدالوهاب، وفتحی التریکی. (2003). الحداثة وما بعد الحداثة (الطبعة الأولى). دمشق: دار الفکر.
الورقی، السعید. (1984). فی الأدب العربی المعاصر (الطبعة الأولى). بیروت: دار النهضة العربیة للطباعة والنشر.